(techn.), apparaat voor het onderzoek der spanningsveranderingen in machines, die werken met onder druk staande gassen, dampen of vloeistoffen. De i. wordt vnl. gebruikt ter bepaling van den door een machine verrichten arbeid.
Het principe, reeds door James Watt gevonden en toegepast, waarop de werking van den i. berust, is het volgende: de stoomcylinder der te onderzoeken stoommachine (resp. water- of gascylinder der pomp of gasmachine) staat in verbinding met een kleinen cylinder, waarin deze stoom drukt tegen een door een veer belast zuigertje. De mate van samendrukking van de veer is een maatstaf voor de grootte van den stoomdruk.
Het zuigertje is gekoppeld door middel van een stang met hefboompje aan een schrijfstift, die de veranderingen in den stoomdruk teekent op een van een papier voorzienen, verticalen, om zijn as draaibaren cylinder. De as van dezen cylinder staat in verbinding met de zuigerstang der stoommachine, waardoor zij bij één heen- en weergang van den zuiger éénmaal naar rechts en éénmaal naar links draait.
Deze beide bewegingen gecombineerd geven op het papier een gesloten figuur (zgn. indicateur-diagram), die in haar eenvoudigsten vorm hierboven is aangegeven en waarbij de lijn ab wordt opgeteekend bij den aanvang van den zuigerslag, als de stoomtoelaat geopend wordt, bc gedurende het eerste deel van den slag, zoolang de volle stoomdruk blijft, cd tot aan het einde van den slag, waarbij de stoomtoelaat is afgesloten, da bij den geheelen zuigerterugslag, als de stoomuitlaat geopend is, gedurende welken tijd de cylinder in verbinding staat met de buitenlucht of den condensor. Elk punt van deze fig. geeft in horizontale richting den stand en daardoor den afgelegden weg van den zuiger en in verticale richting de daarbij behoorende spanning aan.
Het product van de spanning en de verplaatsing van de zuiger in een klein tijdsdeel is een maat voor den in dat tijdsdeel verrichten arbeid en derhalve kan uit het oppervlak der opgeteekende figuur deze arbeid bepaald worden, mits nog vastgesteld worde, hoeveel spanning 1 mm verplaatsing van de schrijfstift in verticale en welken weg van den zuiger 1 mm verplaatsing van de schrijfstift in horizontale richting voorstelt.De i. is het eenige apparaat, dat het noodige inzicht geeft in de spanningsveranderingen, die in den cylinder optreden, en dient daarom niet slechts om den verrichten arbeid te meten, maar ook om de fouten in de verdeelingsorganen der machine op te sporen. Beukers.