Illuminatietheorie of verlichtingstheorie (philos.) is de theorie, welke leert, dat voor alle zekere kennis een bijzondere verlichting van het verstand door God noodzakelijk is. De i. vindt haar oorsprong bij Plotinus; zij werd overgenomen door Augustinus en van hem door de Neoplatoonsch-Augustijnsche richting der → Scholastiek.
Lit.: F. Sassen, Gesch. der Patrist. en Middeleeuwsche Wijsb. (21932). F. Sassen