Geertruidenberg, - gem. in de prov. N.
Brabant ten Z. van den Biesbosch, aan Donge en Amer, bestaande uit het stadje G. en het gehucht Statendam; opp. 531 ha, ong. 2 850 inw., waarvan ca. 2.000 Kath. en 800 Prot. Een vroeger Hollandsch stadje met een rijk historisch verleden.Van 1833 tot 1909 garnizoensplaats; daarna vlugge opleving van de industrie, die nu het hoofdbestaan vormt : suikerfabriek Statendam, tankfabr., lijmfabr., scheepswerf, groentenzouterij, steenfabr., machinefabr., Centrale van de N.V.
P.(rov.) N(oordbrab.) E(lectriciteits) M(aatschappij). De oude versterkingen zijn nog ten deele aanwezig; andere bezienswaardigheden zijn de oude kazernes, het raadhuis (1768), de vischhal, de Ned.
Herv. kerk (15e eeuw) met crypte en grafmonumenten o.a. van den schout-bij-nacht Johan Arnold Zoutman, veel oude, fraaie gevels. G. ligt gunstig: waterverbinding met Rotterdam, spoorweg Den Bosch—Lage Zwaluwe, drukke autoweg Antwerpen—Amsterdam met over de Verlegde Maas een voetbrug ter vervanging van het Keizersveer (1931). v.Velthoven.Geschiedenis. G. heette vroegerOeverofStrandberg, is later genoemd naar de H. Gertrudis, dochter van Pepijn van Landen, die er een tijdlang verbleef; kortheidshalveDenBerg. Vroeger behoorde de plaats onderdeprov. Holland. In de Hollandsche twisten stond zij meestal aan de zijde der Hoekschen door de heeren van de Merwede, die er kasteleins of burggraven waren.
In de 16e e. zijn er vele vestingwerken aangelegd, in de 19e e. meerendeels gesloopt. In 1420 tijdens de belegering door Jan van Beieren is de stad met de kerk door brand vernield. In 1589 belegerde Maurits de stad, die echter door de bezetting aan Parma werd verkocht voor vijftien maanden soldij: de Bergverkoopers. Maurits nam G. in 1593 en sedert bleef het in Staatsolie macht. In den Franschen tijd werd G. beurtelings door Hollandsche en Fr. troepen bezet. Beroemd is de vergadering van 1348, toen de steden Dordrecht, Geertruidenberg, Delft, Leiden, Haarlem, Alkmaar, Amsterdam en Oudewater er werden beschreven ter bezegeling van de opdracht der grafelijke waardigheid, door Margareta van Henegouwen aan haar zoon Willem V verleend.
Pepijn’s dochter Geertrui zou er een kapel hebben gesticht, door den H. Amandus gewijd. Zie verder ➝ Hollandsche Huis; Kartuizerklooster.
Knippenberg.