Carbonari - (= kolenbranders) vormden een geheime politieke vereeniging in Zuid-Italië, tijdens de Fransche bezetting opgericht. Aanvankelijk was de bedoeling, de Napoleontische overheersching van Napels af te schudden.
Na den val van den keizer en van Murat echter werden de C. de gezworen vijanden van de Restauratie; soortgelijke vereenigingen werden toen in alle Latijnsche landen van Europa gesticht, met het doel om overal liberale en revolutionnaire opstanden te verwekken. Doch nergens waren de C. in staat blijvende resultaten te bevorderen en zij werden reeds ca. 1830 door andere revolutionnaire vereenigingen, als de Giovine Italia, de Charbonnerie démocratique e.a., opgeslorpt; ca. 1848 waren zij heelemaal verdwenen. Haar vrij ingewikkelde organisatie ontleende de Carboneria aan de orde der Vrijmetselaars, doch trok de benaming harer instellingen uit het bedrijf der kolenbranders. Vele C. waren tevens lid van de Vrijmetselarij. De beweging werd door paus Pius VII, 13 Sept. 1821, veroordeeld.
Lit.: A. Luzio, La massoneria e il risorgimento italiano (Bologna 1925, met lit.); R. Soriga, Gli inizi della Carboneria italiana, in II Risorgimento italiano (Turijn 1925); J. Leti, Charbonnerie et maçonnerie dans le réveil national italien. Essai de critique historique, vert. door L. Lachat (Parijs 1931).
“Lousse.
”