is een van de zgn. moraalsystemen. Het leert dat men aan een twijfelachtig blijvende verplichting niet gebonden is, althans niet in gevallen waarin alleen de geoorloofdheid van een daad in het geding is.
Het noemt een verplichting twijfelachtig, zolang voor de vrijheid en tegen de wet een of andere ernstige reden blijft pleiten. Het feit, dat misschien sterkere redenen voor de verplichting pleiten, doet hieraan niets af, mits de redenen niet van dien aard zijn dat zij de verplichting, menselijkerwijze gesproken, zeker maken.
Het probabilisme grondt zijn leer op het beginsel dat de twijfelachtige wet niet verplicht, omdat een wet alleen bindt door middel van de kennis. Minstens als uitdrukkelijke leer is het probabilisme niet ontstaan vóór het einde van de 16de eeuw.
Sindsdien heeft het zeer vele verdedigers gevonden en ook thans nog kan men het het meest gevolgde moraalsysteem noemen. Maar nooit werd het algemeen aanvaard, menigmaal werd het fel bestreden en in de laatste tijd groeit het aantal theologen die er bezwaren tegen maken.
De Kerk heeft het nooit officieel aanvaard of verworpen. Al kan men het probabilisme toegeven dat een wet slechts verplicht door middel van de kennis, toch dient in aanmerking te worden genomen dat het ingaan tegen een twijfelachtige verplichting het gevaar met zich meebrengt van een feitelijke wetsovertreding.
Vooral waar het over een natuurwet gaat, betekent dit het gevaar voor iets schadelijks en nadeligs (zie ook Compensationisme). A. v.
R.
