of compensatiesysteem is de naam van een moraalsysteem, dat een correctie wil aanbrengen op het probabilisme. In zover dit laatste beweert dat men, met uitzondering van enkele gevallen waarin absoluut veilig te stellen belangen in het spel zijn, zich vrij van een verplichting mag achten zo dikwijls deze voor iemand twijfelachtig blijft, wijst het compensationisme er op dat men bij iedere twijfelachtige verplichting er rekening mee dient te houden dat men door zijn twijfel in een situatie verkeert, waarin men zich bewust is zichzelf aan het gevaar van een feitelijke (objectieve) wetsovertreding bloot te stellen, wanneer men tegen de twijfelachtige verplichting handelt.
Ook een onschuldige, uit onwetendheid begane wetsovertreding, betekent immers, vooral waar het over een natuurwet gaat, een wanordelijkheid, die afbreuk doet aan het werkelijke goede. Daarom is het niet verantwoord zich zonder een opwegende reden (een compensatie) aan dat gevaar voor afbreuk aan het goede bloot te stellen.
Bijgevolg mag men alleen dan tegen een twijfelachtige verplichting handelen, wanneer daardoor op zulk een wijze een bepaald belang wordt gediend, dat dit goed opweegt tegen het gevaar voor het kwaad, dat in een eventuele objectieve wetsovertreding besloten ligt. Hoe belangrijker de wet in kwestie is en hoe waarschijnlijker de verplichting, des te groter moet ook het te dienen belang zijn.
Met deze correctie beklemtoont het compensationisme de noodzaak om iedere gewetensbeslissing te vellen vanuit de wil in verantwoordelijkheid de belangen te behartigen die zich in de concrete situatie aandienen. De oorsprong van het systeem wordt gewoonlijk gezien in een werk van Potton O.P. van 1874.
De correctie wordt meer en meer aanvaard, doch vele probabilisten zijn van mening dat zij in het goed verstaan probabilisme reeds ligt opgesloten. A.
V. R.
