Fascistoïde verwijst naar het historische fascisme van na de Eerste Wereldoorlog met dit verschil dat het niet openlijke geweldpleging verheerlijkt.
Fascisme is een context- en cultuurafhankelijk fenomeen. Uiteenlopende nationale varianten heersten in Italië (‘fascismo’), Duitsland (‘Nationalsozialismus’ en ‘Linksfaschismus’), Nederland (NSB) en in Rusland onder Stalin en in China onder Mao. Dit illustreert dat naast rechts ook links fascisme bestaat. De complexiteit van het begrip fascisme blijkt ook uit begrippen als semi-, proto-, para-, crypto- en neofascisme. Daarmee is aangegeven dat zeer uiteenlopende fascist-achtige of fascistoïde groeperingen zijn te onderscheiden.
Fascistoïde of enigszins fascistisch aandoende bewegingen ontstaan nog steeds. De oorzaak is vaak een vrees voor toenemende onzekerheid over baan en bestaan onder mensen uit een fragiele middenklasse. Deze precarisering betekent geen meester over eigen lot zijn. Geen politieke invloed meer hebben. Al naargelang de politiek-culturele context zetten strijdlustige jongeren, studenten of burgers zich in voor hun zaak of missie. Bijvoorbeeld tegen verkiezingsfraude, voor Palestina, tegen klimaatdestructie etc. Binnen zo'n beweging ontwikkelt zich via sociale media op beide politieke flanken een hoopvol narratief gericht op Verlossing, Apocalyps, Wraak of Eindstrijd. Splintergroepjes ontstaan spontaan of door doelbewuste agitatie van buitenaf. Met gevoel voor theater stellen zij zich via socials agressief op naar de buitenwereld. Neigen zelfs naar fascistoïde gedrag gericht op provocatie. Oer-constante van dit afglijdende fenomeen naar gewelddadigheid is het ongebreidelde verlangen naar Hoop, geboden door de charismatische leider met zijn schaamteloos performatief gedrag gericht op behoud van zijn macht.
Fascistoïde methoden normaliseren onder invloed van sociale media. Worden langzamerhand geaccepteerd, waardoor burgerlijke verzetsbewegingen en democratische samenlevingen onder druk staan. Weerbaarheid tegen de glijdende schaal van fascistisch gedrag draagt bij aan ons aller welzijn.
