Tribuni plebis - (Magistratus plebeii, ordinarii, non curules, sine imperio). Aanvankelijk was de tribunus plebis een ambtenaar van de plebs, de verdediger van rechten en belangen van de plebejers. Hij werd gekozen in de vergaderingen van de plebs, concilia plebis curiata. Ingevolge een lex Sacrata, na de uittocht naar de Mons Sacer, de heilige berg, verkregen deze volksleiders de onaantastbaarheid, sacrosanctitas. Volgens de traditie werd de volkstribuun sinds 471 v.C. in de concilia plebis tributa gekozen. Reeds in het midden van de 5e eeuw v.C. was het aantal volkstribunen waarschijnlijk op tien te schatten.
Eind 4e eeuw, begin 3e eeuw v.C. werden de tribuni plebis volwaardige magistraten van het volk. Hun bevoegdheid was onderhevig aan een sterke evolutie.
a. Zij bezaten tegenover de plebs het recht om vergaderingen te organiseren (ius contionis) en het recht de plebejers in de concilia plebis samen te roepen (ius cum plebe agendi); tevens beschikten zij over het recht edicten voor de plebs uit te vaardigen; boeten op te leggen en over te gaan tot inbeslagneming van goederen (ius edicendi, waarmede het ius mulctae dictionis en het ius pignoris capionis verbonden was). Was hun bevoegdheid oorspronkelijk negatief, geleidelijk verkregen zij een belangrijke bevoegdheid door gebruik en misbruik van hun sacrosanctitas of onaantastbaarheid.
b. Als magistraten beschikten de tribuni plebis over het ius auxilii (het recht hulp te bieden aan plebejers en patriciërs, die hierom verzochten; appelara, provo care ad tributum). Zij bezaten het vetorecht (ius intercessionis) binnen de mijl rond het pomoerium tegenover alle magistraten, behalve de dictator en de censor, inzover hij zijn censoria potestas uitoefende (zie Censores). Zij wisten ook het recht te verkrijgen de voorstellen in de senaat te brengen (ius cum patribus agendi) en werden omstreeks 100 v.C. ex officio senatoren. Ingevolge hun onaantastbaarheid waren zij geen verantwoording voor hun daden schuldig en deze konden niet getroffen worden door de intercessio van de magistraten, wel door die van collega’s (ex tribunispotentior est qui intercedit).
Ofschoon hun plaats in de rangorde van de magistraturen vrij laag was, werden zij toch geleidelijk de machtigste en meest gevreesde magistraten van Rome.
