Onder aphasie (spraakloosheid) verstaat men verschillende spraakstoornissen, die het gevolg zijn van een storing in het spraakvormingsproces in de hersenen.
S., die berusten op stoornissen in de spieren, die voor de spraakbeweging noodig zijn, of in de periphere zenuwen (van af het verlengde merg gerekend), die deze spieren innerveeren, noemt men imart brie (als ’t spreken daardoor onmogelijk is) en dysarthrie (als het bemoeilijkt is). De lichtste vormen van dysarthrie (bij beginnende bulbairparalyse) zijn dikwijls slechts te herkennen door moeilijke woorden te laten zeggen, of verraden zich door een spoedige vermoeidheid bij het spreken. Daarbij is de klank van de stem dikwijls nasaal (door den neus), door verzwakking der verhemeltespieren. Onder aphonie (stemmeloosheid) verstaat men een volkomen klankloosheid der spraak (meestal ook van den hoest), zooals dit o.a. bij hysterie vaak voorkomt; de afwijking treedt dan plotseling op na een hysterischen aanval, om na korter of langer tijd weer even plotseling te verdwijnen. Een scandeerende spraak is afgebroken en klinkt als de stem van een ruiter in draf; zij komt o.a. voor bij de multiple sclerose (zie aldaar).
Spreken door den neus wordt veroorzaakt door belemmeringen in neus of neuskeelholte (poliepen, adenoïde woekeringen, enz.), verlamming van het verhemelte (b.v. na diphtherie), bij abnormale gemeenschap tusschen mond en neus (b.v. gespleten verhemelte), enz.
Een afgebroken stem vindt men bij kortademigheid.
In het dagelijksch leven verstaat men onder S. verschillende afwijkingen in de uitspraak. De meest belangrijke is het stotteren (zie aldaar). Onder brouwen verstaat men het verkeerd uitspreken der letter r, die veelal door een / wordt vervangen. Bij woorden, waarin de r verbonden met andere medeklinkers voorkomt, hoort men een soort rollend geluid in de keel. Een afgebroken en weinig duidelijke spraak noemt men stamelen (balbuties). Lispelen (blaesitas) is een afwijking der uitspraak, bestaande in het vervangen van een harden medeklinker door een zachteren, b.v. van t door d, van s door z, enz. Hakkelen is een licht stotteren, bij menschen of kinderen, die te snel willen spreken, en zich den tijd niet gunnen, de woorden behoorlijk te vormen. Omtrent de behandeling dezer S., zie bij Stotteren.
