Gr., een heelkundig instrument, dat in kanalen en holten van het lichaam kan worden gebracht, en voornamelijk dient om vochten af te tappen, ook wel om vocht of lucht in te brengen. De K. zijn buisjes, gewoonlijk aan het einde dat in het lichaam gebracht wordt ietwat afgerond, en terzijde van 1 of 2 openingen voorzien.
Men heeft K. van metaal (zilver, nieuwzilver, tin), gebogen in den vorm dien de kanalen hebben, waarvoor zij bestemd zijn; verder K. van buigzame stoffen (caoutchouc), die zoo noodig door een in dezelve gestoken buigbaren metalen draad (leidsonde, mandrijn) den vorm krijgen, dien zij hebben moeten (Engelsche K.). Spreekt men van K. zonder nadere aanduiding, dan wordt bedoeld een K. voor de pisbuis. Meestal worden hiervoor weeke caoutchouc K. van Nélaton (gevulcaniseerd gummi) gebezigd, omdat hiermede verwonding der pisbuis onmogelijk is. Zoo noodig kan ook deze door inbrengen van een mandrijn in een stijven K. veranderd worden. Alle elastische K. zijn recht, behalve die van Mercier, die aan het uiteinde 1 of 2 maal gekromd zijn. De metalen K. zijn gebogen volgens het verloop van de pisbuis bij den man; die, welke bij vrouwen gebruikt worden, zijn recht of alleen aan het uiteinde even gebogen. Aan iederen K. onderscheidt men het rechte middenstuk (schacht), het voorste einde (paviljoen), meestal van 2 oogjes voorzien, en een achterste gekromd uiteinde (snavel). Vergelijk Catheter.Het inbrengen van den K. (het katheteriseeren) vereischt een geoefende hand en moet onder strenge antiseptische voorzorgsmaatregelen geschieden. Ten einde het glijden te bevorderen wordt de K. met een paar druppels steriele olijfolie bevochtigd. Soms treedt na het katheteriseeren, vooral van prikkelbare individuen, z.g. katheterkoorts of urethraalkoorts op, die met koude rillingen begint en een aanzienlijke hoogte kan bereiken. Ofschoon een deel dezer gevallen wel berust op het inbrengen van bacteriën in de urinewegen (infectie), kan het verschijnsel toch ook zuiver reflectorisch ontstaan; in zeer zeldzame gevallen heeft men bij uiterst gevoelige en angstige personen na katheteriseeren zelfs den dood door reflectorische hartverlamming zien optreden.
Soms is het noodig een K. langeren of korteren tijd in de blaas te laten liggen; men spreekt dan van een cathéter a demeure. Bij lang voortgezet katheteriseeren is infectie op den duur uiterst moeilijk te vermijden en men ziet dan ook in die gevallen, waar dit noodig is (b.v. bij ruggemergsziekten) meestal vroeg of laat een ontsteking der blaas (cystitis) optreden.
In den laatsten tijd is men er dank zij de toepassing der inwendige electrische belichting (zie Medische belichtings-apparaten) in geslaagd ook de beide urineleiders van uit de blaas te katheteriseeren; voor de herkenning van nierziekten is dit een groote vooruitgang.
De Eustachiaansche buis en de traanbuis hebben hun eigen K.; zie ook bij Catheter.
