Rheumatismus articulorum, Rheumarthritis. De typische acute vorm van gewrichtsrheumatisme is een infectieziekte, die zoowel epidemisch, als endemisch optreedt. De oorzaak der infectie is onbekend; wel weet men dat het optreden der ziekte bevorderd wordt door z.g. rheumatische invloeden, b.v. het verblijf in vochtige en tochtige woningen, koud en nat weer, enz.
Geen klimaat en geen leeftijd vrijwaart tegen deze ziekte, die echter het meest optreedt bij jonge menschen van 15 tot 35 jaar. Het eenmaal doorstaan hebben beschut ook niet tegen een opnieuw aangetast worden ; integendeel ziet men deze ziekte bij voorkeur meermalen dezelfde persoon aantasten. De ziekte wordt dikwijls voorafgegaan door voorloopers, vooral keelontsteking. Dan treedt onder koorts meestal zeer snel een ontsteking op van enkele grootere gewrichten. Deze aandoening springt dikwijls van het eene gewricht op het andere over, wat aan het geheele ziektebeeld iets wisselends geeft. De ontsteking zelf is meestal van goedaardige natuur; het uitgestorte vocht is vrij helder, en bevat slechts weinig vezelstof, en geen of enkele ettercellen.
Door de vochtophooping is het gewricht gezwollen, terwijl de huid er boven dikwijls een ontstekingachtige roodheid vertoont en warmer aanvoelt, dan op andere plaatsen. De pijn in het gewricht is, vooral bij druk en bij beweging, in den regel heftig. De ziekte duurt zoo meestal eenige weken, met verergeringen en verbeteringen. Zeer verschillende complicatie's kunnen zich voordoen. De aangrenzende peesscheeden en slijmbeurzen kunnen in ontsteking overgaan (tendovaginitis en bursitis). Het meest bedreigde orgaan is het hart; dit wordt in zeer vele gevallen aangedaan; meestal is het een ontsteking van het binnenste vlies van het hart (endocarditis); minder dikwijls is het een ontsteking van het hartzakje ( pericarditis). In vele gevallen is deze aandoening van goedaardige natuur en gaat voorbij zonder blijvende stoornissen achter te laten; soms echter legt zij den grondslag voor een blijvend hartgebrek.Ook de weivliezen kunnen in ontsteking overgaan ; niet zelden is b.v. het optreden van een rheumatische borstvliesontsteking (pleuritis rheumatica). De huid vertoont eveneens dikwijls aandoeningen. De meeste lijders hebben een sterke neiging tot zweeten, tengevolge waarvan op de huid zweetblaasies optreden, vooral op den rug; verder treden dikwijls knobbeltjes op in de huid (erythema nodosum), en soms huidbloedingen.
Tengevolge der gewrichtsaandoeningen vermageren de spieren in de omgeving dikwijls snel (spieratrophie). In enkele gevallen treden zware zenuwverschijnselen op den voorgrond van het ziektebeeld,
en spreekt men van hersenrheumatiek (Cerebraalrheumatisme). Dikwijls laat de ziekte blijvende gewrichtsstoornissen na.
De behandeling moet in de eerste plaats zorg dragen voor rust en behoorlijke ligging, eventueel fixatie der aangedane gewrichten (zie ook bij Gewrichtsontsteking). Bij heftige ontstekingsverschijnselen is dikwijls ijs noodig. Eerst in lateren tijd heeft men ontdekt dat salicylzuur een specifiek middel tegen deze ziekte is, evenals chinine tegen malaria. Het middel wordt in vrij groote giften gedurende het geheele verloop der ziekte gegeven.
Chronisch G. ontwikkelt zich in sommige gevallen uit het boven beschreven lijden, in andere treedt het onmiddellijk als zoodanig op. Meestal is het een gevolg van voortdurende rheumatische invloeden, vooral van het verblijf in koude, vochtige en tochtige lokalen. Enkele gewrichten zijn hierbij langen tijd, soms maanden en jaren-lang de zetel van voortdurende pijnen, die vermeerderen bij druk en vooral bij beweging, terwijl vooral des avonds de pijnen dikwijls toenemen. Somtijds is het gewricht zeer gezwollen, in andere gevallen ontbreekt deze zwelling. Wrijven, massage en waterverbanden zijn in verbinding met warme baden van 35—37°C. het meest werkzaam. Na het bad moet de zieke voor kouvatten behoed worden; het best is ’t na het bad een tijd lang zich in een wollen deken te wikkelen. Een ander gewrichtslijden is bekend onder den naam van Knokkelkoorts; zie ald.
