Ewoud Sanders woordenboeken

Ewoud Sanders (2019)

Gepubliceerd op 19-02-2018

Reine-claude

betekenis & definitie

soort pruim

Koningin Claude was niet erg mooi, maar wel heel aardig. Ze liep mank en staat te boek als mild, vroom en zachtmoedig. Claude werd in 1499 in Romorantin geboren als dochter van Lodewijk XII en Anna van Bretagne. Al op haar vijftiende werd zij uitgehuwelijkt aan de man die op 1 januari 1515 als Frans I zijn schoonvader zou opvolgen op de Franse troon.

Haar schoonmoeder, Louise van Savoye, had een hekel aan haar en veel politieke invloed zou de jeugdige koningin Claude nooit krijgen. 'Zij stelde zich er tevreden mee', schrijft haar biograaf, 'de koning in tien jaar tijd zeven kinderen te schenken.' Verder hield zij zich onledig met het beheer van de koninklijke domeinen in het gebied rond Blois, waar in die tijd pruimen werden gekweekt.

Koningin Claude was door haar goedhartigheid bij het volk erg geliefd en haar bijnaam luidde 'la bonne reine'. De tuinlieden van Blois deden hier een schepje bovenop en noemden een zoete, sappige, groengele pruim naar hun vorstin. Anderen beweren dat reine Claude de pruimeboom naar Frankrijk haalde, maar dat is niet juist. Frans I wordt ergens omschreven als 'een vriend der wetenschappen, der kunsten en der vrouwen', maar om zijn eigen vrouw bekommerde hij zich niet. Claude leidde een teruggetrokken leven, was vaak ziek en stierf in 1525, 25 jaar oud.

Het volk vergat haar niet en de Prunus Italica, zoals de wetenschappelijke naam luidt, dook in 1628 voor het eerst in een woordenboek op als 'prune de la reine Claude'. Antoine Furetière stelde in 1690 de spelling vast op reine-claude.

Het woord reisde vervolgens door heel Europa en is als Reneklode in het Duits te vinden, als reina claudia in het Spaans en als regina claudia in het Italiaans. In de Nederlandse dialecten komen uitzonderlijk veel spellingvarianten voor, tot en met het zwaar verbasterde ringelot.

De Britten maakten het nog bonter. Nadat Sir William Gage uit Suffolk omstreeks 1725 de pruimeboom naar Engeland had gehaald, werd de reine-claude naar hem greengage genoemd.

Tijdens de Franse Revolutie gingen er stemmen op om de reine-claude voortaan Citoyenne-Claude te noemen. De Franse pruimeneters hebben zich van deze gekkigheid gelukkig niets aangetrokken.

Ander fruit dat naar een persoon is genoemd: clementine, een kruising van een bittere sinaasappel en een mandarijn, naar de Franse pater Clément, die de vrucht in 1902 in Algerije kweekte; de elstar, een zoetzure appel, gevormd van Elst in de Betuwe plus Arie Schaap, die deze appel kweekte; Granny Smith, een harde groene appel, omstreeks 1860 voor het eerst gekweekt door de Australische Maria Ann ('Granny') Smith [ 1870]; de loganbes, kruising van een braam en een framboos, naar de Amerikaanse jurist James Harvey Logan [1841-1921], die de bes in 1881 in zijn eigen tuin kweekte; de Lombarts-Calville, een bobbelige, lang houdbare appel, aan het begin van deze eeuw gekweekt door Pierre Lombarts [1873-1949], eigenaar van de Koninklijke Boomkwekerij Pierre Lombarts in Zundert; en de sonjana, de klimmende aardbei, naar de gelijknamige eerste Duitse kweker. Lindaan, een insekticide waarmee fruit wordt bespoten, is in 1912 uitgevonden door de Nederlandse chemicus T. van der Linden.

< >