(ca. 1400: Bil, Bild; Fr.: It Bildt', betekenis : het opgebilde, aangeslibde). Gemeente aan de
N.W. kust, waartoe behoren Sint-Anna Parochie (Bildts: St.-Anne), Sint Jacobi Parochie (St.-Jabik), Lieve-Vrouwen Parochie (Froubuurt), Oude B.-zijl (Ouwe-Syl) en de buurten: Oude-B.-dijk, Nieuwe B .-dijk, Nij Altoenae, Nieuwe B . -zijl en Zwarte-Haan.
GEMEENTEWAPEN. Het oudste wapen op de kaart van Winsemius (1622) is: 'een schild van lazuur beladen met drie asgrauwe zeehorens (schelpen) in een liggende richting paalsgewijze gerangschikt waaruit te voorschijn komen korenaren in natuurlijke kleur; het schild gedekt met een kroon van goud.’ (-> Grietenijwapens). Het wordt gevoerd met omschrift ‘Gemeentebestuur van Het Bildt’. Gemeentevlag: drie even hoge horizontale banen in de kleuren grasgroen, wit, kobaltblauw, waarover aan de broekzijde een gelijkbenige driehoek, waarvan de basis wordt gevormd door de broeking, en de benen een zelfde lengte hebben als de hoogte van twee banen; de driehoek in drie horizontale banen geel, karmijnrood, geel verdeeld, waarbij de hoogte van de vlag zich verhoudt tot de lengte als 2:3.
De gem. is driehoekig, met punt naar het W. Grootste breedte N.-Z. 11 km, O.-W. 12 km; ten N. en W. de Waddenzee, ten W. en Z. Barradeel, ten O. Leeuwarderadeel en Ferwerderadeel.
BEVOLKING (‘Bilkerts’) stamt voor een groot deel af van de 16de-eeuwse kolonisten; dit deel heeft lang de inkomende Friezen geassimileerd. Aantal inwoners 17x4: 3342; 1879:9510; 1895: 8568 (landbouwcrisis!); 1958: 9050. Beroepsstructuur 1947: landbouw 1963 (gedaald door sterke mechanisatie), nijverheid 554, handel en verkeer 555, huiselijke diensten 235, overige beroepen 276. De nijverheid omvat: vlas- en vruchtenconservenindustrie, fabricage van landbouwmachines, trailerbouw, graandorsbedrijven en -malerijen, spinnerij/vlechterij, drukkerijen. Grote aardappelsorteerbedrijven. De handel bestaat vooral uit agrarische produkten. Belangrijk voor het B.se economische leven zijn de N.A.K.- en Z.P.C.proefvelden, en de Proefiruitbedrijven voor de Kleibouwstreek, alle bij Sint-Anna Parochie.
De wegen lopen O.-W. en N.-Z. Personenvervoer door LABO-bussen en een toerwagenbedrijf te SintAnna Parochie; vrachtvervoer door Nederlandse Spoorwegen en vele transportbedrijven. Aantal vracht- en luxe-auto’s in 1953: 270 aantal bussen 8. TAAL, ZIE Bildts.
KERKELIJK EN POLITIEK LEVEN.
R.k. 26, herv. 1918, geref. 3010, doopsgez. 453, vrij-evangelisch 575, buitenkerkelijk 3256 of 35 pct. (cijfers 1947). Bij de Tweede-Kamerverkiezingen in 1956 hadden de
P.v.d.A. 1855, A.R.P. 1590, C.H.U. 75I.Y.V.D. 560,
C.P.N. 217 stemmen; de rest viel enkele kleine partijen toe. In de gem.-raad van 13 leden zitten 4 P. v.
d. A., 4 A.R.P., 2 C.H.U., 2 V.V.D., 1 C.P.N. (1958).
BODEM. De gemiddelde hoogte van de Bildtse bouwstreek bedraagt ca. 1,3 + N.A.P.; het weidegebied (de Zuidhoek) varieert van + 0,2 tot 1,2. Afwatering via Oude-Leije, Wierzi)l en Balkezijl. Oude Waddenslenken zijn bijv. Holle Rij en Kleine Blikvaart. De zeewerende waterschappen van Het B. zijn: Oud-71., Nieuw-B. en B.pollen. De grondsoort is licht- of bruingrijze zandige zeeklei met schelpen en schelpstukjes; daaronder slibhoudend zand, vaak met schelpen, schelpgruis of grind; op een diepte van 16-26 in kalkhoudend keileem, later weer in zand (slibhoudend en vaak met grind) overgaand. Bij Vrouwbuurtstermolen zijn op ca. 11 en 15 m verveende plantenresten aangeboord.
BODEMGEBRUIK. Het B. is Frl.’s eerste akkerbouwgemeente (volgens cijfers van 1956 66 pct. van de bodem) ; tuinbouw (222 ha), omSintAnna Parochie boomgaarden met onderbouw van bessen, en glascultures; verder grasland in de Zuidhoek. Voornaamste gewassen: aardappelen 1182 ha, tarwe 770 ha, vlas 561 ha, suikerbieten 284 ha, peulvruchten 273 ha, koolzaad 249 ha, haver 240 ha, gerst 142 ha, blauwmaanzaad 60 ha (cijfers 1956) ; voorts kanariezaad, karwijzaad en bloembollen. Het B. is de eerste Nederlandse gem. in teelt en export van pootaardappelen; vooral Sint-Jacobi Parochie en SintAnna Parochie hebben exportzaken van wereldnaam. Veilingen heeft het grootlandbouwbedrijf niet nodig. Veestapel 1956 : rundvee 4442, paarden 520, schapen 2707, varkens 138, hoenders 3368, verscheidene geiten (cijfers C.B.S.). Export van fokvee. Het winkelhaaktype der boerderijen is typisch B.s.
GESCHIEDENIS. Jacob, Floris en Dirk Oem van Wijngaarden, en Thomas Beukelaar Simonsz, heren uit de buurt van Dordrecht, sloten 1505 een overeenkomst met George van Saksen, ter bedijking van het kweldergebied in de oude Middelzee-mond. In 150506 is de Oude-jB.dijk gelegd, en was het Oud-B. ingepolderd. Polderjongens en eerste boeren kwamen meest uit Z.-Holland, maar ook uit de kop van N.Holland, Wieringen en andere streken. Inpoldering Nieuw-B. 1600; ÏJ.-pollen 1715 en 1754. Het B. was toen ca. 8000 morgen of 7360 ha groot, thans met de sedert ontstane kwelders ca. 7600 ha. B., H.
S. Zie: Sannes, Geschiedenis van Het B., i, n, niA, niB (1951-56) met registers (1957) ; Grafschriften tussen Flie en Lauwers 11, Het B.
(1952) ; H. S. Buwalda, Woun op ’e Weagen (1946) ; id. De Bilkerts en hur familynamen (1952); id. Artikels over B.se toponymen, in: Fr. Plaknammen (1952-56) ; id.
Fan de B.se grond (1953) ; Reg. Leeuw. Com:., 44; Repert.. 177-178; Leeuw. Cour. (29.1.1955).
BILDT, Dooitzen de, kaatser (Sint-Jacobi Parochie
1.4.1904-). Kampioensmedaille Nederlandse Kaatsbond (1928). Koning wedstrijd P. C. (1933). BILDT, Bouke Eisma van der, instrumentmaker (Franeker 4.10.1753-24.4.1831). Kleinzoon van J. P. van der B.
Zie: M. Rooseboom, Bijdrage... (Leiden 1950), 30-31; Reg. Leeuw. Cour., 28.
