Christelijke encyclopedie

F.W. Grosheide (1926)

Gepubliceerd op 08-01-2020

Heinrich Karl Marx

betekenis & definitie

werd den 5den Mei 1818 te Trier uit een Joodsche familie geboren. Zijn vader, advokaat en later „Justizrat”, ging in 1824 met het geheele gezin tot het Protestantisme over.

De jonge Karl bezocht het Gymmasium te Trier, studeerde in Bonn, en daarna in Berlijn eerst in de rechtswetenschap en later in de filosofie en promoveerde in 1841 te Jena tot Dr. phil. op een proefschrift over de wijsbegeerte van Epicurus. Hij vestigde zich als docent te Bonn, maar de moeilijkheden, waarin zijn vriend Bruno Bauer als docent in de theologie met de regeering gewikkeld werd, maakten het hem spoedig duidelijk, dat voor hem geen plaats was aan een Pruisische hoogeschool.

Vanaf de oprichting (1 Januari 1842) werkte hij nu mee aan het radicale oppositieblad de Rheinische Zeitung. 10 October 1842 nam hij de hoofdredactie op zich en verhuisde in verband daarmee naar Keulen. 1 Januari 1843 trok hij zich evenwel reeds uit de leiding van het blad terug, om een verbod van uitgave te voorkomen, dat evenwel toch na 3 maanden volgde. Na in Kreuznach gehuwd te zijn met zijn jeugdvriendin Jenny van Westphalen, ging Marx November 1843 naar Parijs, waar hij zich weldra toelegde op de studie der economie, der Fransche socialisten en der geschiedenis van Frankrijk.Gevolg was zijn overgang tot het socialisme. Van September 1844 dateert de samenwerking met Friedrich Engels, den zoon van een van Rijnlands eerste fabrikanten, die in een boekwerk in levendige kleuren de ellende van de arbeidersbevolking te Manchester geschilderd had.

Marx’ schrijven in het te Parijs verschijnend, kleine Duitsche weekblad Vorwärts, gaf de Pruisische regeering aanleiding om zijn uitwijzing uit Frankrijk te vragen. Begin 1845 trok hij nu naar Brussel, waar Engels zich dra bij hem voegde. In het voorjaar van 1847 traden beiden toe tot den Communistenbond. in opdracht van het Centraal Bestuur van dezen Bond stelden zij het bekende „Manifest der Communistische Partij” op, dat in tallooze Duitsche uitgaven verscheen en in bijna alle Europeesche talen is overgezet.

Tijdens de Februari-revolutie van 1848 werd Marx gevangen genomen en uit België verbannen. Uitgenoodigd door de voorloopige regeering der Fransche republiek, keerde hij naar Parijs terug.

April 1848 ging Marx naar Keulen, waar onder zijn leiding de Neue Rheinische Zeitung verscheen, die 19 Mei 1849 voor het laatst uitkwam.

Marx, die reeds in 1845 zich aan het Pruisisch staatsverband onttrokken had, werd uitgewezen. Opnieuw begaf hij zich nu naar Parijs, waar hij echter spoedig voor de keus gesteld werd, om in Bretagne geïnterneerd te worden of Frankrijk te verlaten. Nu stak hij naar Engeland over, om in Londen zijn vaste woonplaats te vinden. Daar schreef hij o.a. voor Amerikaansche, Duitsche en Engelsche bladen. In 1859 gaf hij als vrucht van jarenlange economische studiën het eerste deel uit van zijn: Zur Kritik der politischen Oekonomie. In 1867 verscheen : Das Kapital.

Erstes Buch. Der Produktionsprozesz des Kapitals.

Terwijl Marx met de voorstudie van dit werk bezig was, vond hij tegelijk weer gelegenheid voor praktische werkzaamheid in de arbeiderswereld. Was hij September 1850 tengevolge van oneenigheid uit het Centraal Bestuur van den Communistenbond getreden, in 1864 was hij de voornaamste grondlegger van de Internationale Arbeidersassociatie.

Voor deze Internationale schreef hij na den val der Commune van Parijs zijn Bürgerkrieg in Frankreich, waarin hij profeteerde, dat de Commune eeuwig zou worden verheerlijkt als de roemvolle voorbode van een nieuwe maatschappij.

Echter was na de Commune de Internationale in Europa onmogelijk geworden. Men kon den strijd tegen de regeeringen en de overal opgeschrikte „bourgeoisie” niet op de oude wijze voortzetten. Bovendien had men intern te kampen met de anarchistische elementen, die onder aanvoering van den Rus Bakounin de eenheid verstoorden.

Op het 5e congres in Den Haag werden wel in den nacht van 7 September 1872 Bakounin en de zijnen na verwoede worsteling buiten de Internationale gesloten. Maar de tweedracht had toch een goed deel van de kracht gebroken. Marx stelde nu voor, den zetel der Internationale van reiziger (zie Noordtzij, Gods Woord, bl. 46).

In 1886 dwingt zijn gezondheid hem naar Frankrijk terug te keeren, waar hij weer optreedt aan het Collége de France. Tal van nieuwe boeken en artikelen vloeien uit zijn welversneden pen. In het bijzonder heeft hij velen aan zich verplicht door de schitterende uitgave van de moeilijke pyramiden-teksten in zijn Lespyramides de Saqqarah, waarin hij de oudste godsdienstige teksten publiceerde, die we hebben.

< >