Christelijke encyclopedie

F.W. Grosheide (1926)

Gepubliceerd op 08-01-2020

Hadrianus

betekenis & definitie

I. Hadrianus l, een aanzienlijk Romein van geboorte, werd den 1 sten Februari 772 tot de pauselijke waardigheid geroepen; kwam reeds spoedig in conflict met Desiderius, den koning der Longobarden (die zich een gedeelte van den kerkdijken staat trachtte toe te eigenen), tegen wien hij de hulp van Karel den Groote inriep.

Deze wist Desiderius tot onderwerping te brengen en bevestigde het bezit van eertijds aan den pauselijken stoel gedane schenkingen. In latere jaren werd echter de vriendschapsverhouding tusschen Hadrianus en Karel den Groote door verschillende oorzaken eenigszins verstoord, o.a. ook door een strijd over den beeldendienst.

Toch liet de keizer, toen Hadrianus den 25sten December 795 gestorven was, in zijn gansche rijk voor den overleden paus rouwdiensten houden. Voor de stad Rome heeft Hadrianus veel gedaan; hij liet de stadsmuren vernieuwen, de verwaarloosde waterleidingen weder herstellen en de kerkgebouwen restaureeren.

Krachtige politieke invloed is er echter niet van hem uitgegaan.II. Hadrianus II, die tot tweemaal toe geweigerd had zich de keuze tot paus te laten welgevallen, nl. in 855 en 858, gaf eindelijk in 867 aan den op hem geoefenden aandrang toe en werd nog op 75-jarigen leeftijd als zoodanig gewijd. Vóór hij in den geestelijken stand trad, was hij gehuwd. In een strijd tegen hertog Lambert van Spoleto werden echter zijn vrouw Stephania en zijn dochter ontvoerd en vermoord. Onder meer is hij gewikkeld geweest in een echtscheidingszaak van Lotharius II, die van den paus toestemming zocht te verkrijgen van zijn verstooten gemalin te mogen scheiden. De plotselinge dood van Lotharius in 869 maakte aan deze kwestie echter onverwacht een einde.

Hadrianus zelf stierf einde 872, na zich nog — evenwel zonder veel succes — in tal van politieke geschillen uit die dagen te hebben gemengd. Een invloedrijke persoonlijkheid is deze paus niet geweest.

III. Hadrianus III, paus van Mei 884 tot Augustus 885, heeft weinig van zich doen spreken. Hij stierf in de nabijheid van Modena, toen hij zich, op uitnoodiging van keizer Karel den Dikke, naar den Rijksdag te Worms begaf.

IV. Hadrianus IV, oorspronkelijk Nicolaus Breakspeare geheeten, is paus geweest van 1154 tot 1159. Hij werd in het begin der 12de eeuw in Engeland geboren, studeerde in Frankrijk, en werd eerst prior en later abt van het St. Rufusklooster bij Avignon. Paus Eugenius III benoemde hem tot kardinaal-bisschop van Albano en belastte hem met de gewichtige opdracht, de verhouding van de kerken van Noorwegen en Zweden tot het aartsbisdom Lund te regelen. In November 1154 keerde hij naar Rome terug en werd toen den 4den December gekozen tot paus.

In zijn tijd is de strijd tusschen het pausdom en de Hohenstaufen begonnen, welke strijd meer dan een eeuw heeft geduurd. Frederik I Barbarossa, zijn bondgenoot in den strijd tegen Arnold van Brescia, werd later een van zijn heftigste tegenstanders. Het plan van Hadrianus, om over dezen den ban uit te spreken, kon hij echter niet volvoeren, daar hij vóór dien tijd, den lsten September 1159, stierf.

V. Hadrianus V heeft slechts eenige weken op den pauselijken stoel gezeten, 12 Juli tot 18 Augustus 1267, uitteraard te korten tijd om iets te doen dat in de herinnering zou voortleven. Het was weer een Italiaansche paus, wijl geboortig uit Genua.

VI. Hadrianus VI. Gelijk Hadrianus IV de eenige Engelschman was die ooit het tot de pauselijke waardigheid heeft gebracht, zoo is Hadrianus VI de eenige Nederlander wien de pauselijke tiara op het hoofd werd gedrukt. Hij was den 2en Maart 1459 te Utrecht als zoon van een eenvoudig handwerksman geboren, werd onderwezen door Broeders des Gemeenen Levens, studeerde te Leuven, werd er hoogleeraar, wiens colleges zich in druk bezoek verheugden, werd in 1507 belast met de opvoeding van den lateren keizer Karel V, in 1515 bisschop van Tortosa en grootinquisiteur, in 1517 kardinaal en in 1522 paus. Hij was de opvolger van den luchthartigen, zorgeloozen, prachtlievenden Leo X wiens hoogste ideaal .was de afwerking van den St. Pieter te Rome, met de grootst-mogelijke weelde.

Adriaan daarentegen was een eerlijk, ernstig man, die zich tot levenstaak stelde: de onderdrukking van de Luthersche ketterij, maar tevens: hervorming der kerk in hoofd en leden, evenwel dan geheel anders dan de Reformatie bedoelde. Hij miste evenwel alle staatkundige ervaring, haalde zich èn van wege zijn pogingen tot door anderen niet gewenschte hervormingen èn krachtens het feit dat hij buitenlander was, den haat op den hals van heel zijn omgeving en regeerde bovendien ook al weer te kort om in eenig opzicht zijn doel te bereiken. Hij stierf reeds 15 September 1523. Op de deur van het huis van zijn lijfarts schreven zijn vijanden, als huldebetuiging: „Den bevrijder van het Vaderland” ! Zijn hervormingsplannen werden te meer verijdeld wijl zijn opvolger, Clemens VII, uit het geslacht der Medici, ook wel de noodzakelijkheid van reformatie inzag maar ze niet durfde dóór te voeren en zich meer stortte in staatkundige verwikkelingen dan dat hij uitsluitend op het oog had het heil der kerk.

VII. Hadrianus, de laatste patriarch van Moskou. Waren oorspronkelijk er in het Oosten slechts de vierpatriarchen van Constantinopel, Alexandrië, Antiochië en Jeruzalem, die evenwel door de veroveringen der Saracenen veel van hun invloed verloren, later kregen de kerken der Armeniërs, Abessiniërs, Jacobieten en Maronieten haren patriarch, terwijl de Russische kerk in de 16e eeuw heur patriarch ontving. Van de reeks dezer hoogwaardigheidsbekleeders was Hadrianus de laatste, daar Peter de Qroote bij Hadrianus’ dood, in 1702, het patriarchaat onbezet liet, de hoogste kerkelijke macht aan zich trok, in 1721 het patriarchaat der Russische kerk officiéél afschafte en een heilige dirigeerende Synode aanstelde, die voortaan de opperste leiding in de kerkelijke en geestelijke aangelegenheden zou hebben, met den keizer als hoofd.

< >