is de naam der oud-Christelijke begraafplaatsen. De oude Christenen zelf spraken van coemeterien, d. i. slaap- of rustplaatsen.
De naam catacomben hebben de begraafplaatsen gekregen, omdat de catacombe van St. Sebastiaan, de eenige, die lang bekend bleef, gelegen | was ad catacumbas d. i. bij de verdieping in de Appische straat, waar de kerk van St.
Sebastiaan was gebouwd. Bij de heidenen was verbranden van het lijk wel het meest eervolle.
Toen m. n. te Rome heidenen tot bekeering kwamen, brak men met de lijkverbranding en ging men, even als de Joden reeds deden, de lijken begraven. Aanvankelijk maakten de rijkeren zich grafkamers onder hun toebehoorende stukken grond.
Ze gaven allengs den armeren ook vergunning om hun dooden in de nabijheid van die grafkamers bij te zetten. Zoo breidden de onderaardsche begraafplaatsen zich uit.
Bleef men eerst onder den grond binnen de grenzen van het boven de aarde gelegen bezit, later werden geen grenzen meer in acht genomen, ging men onder wegen en alles door en zoo ontstond een ontzaggelijk net van kamers en gangen. Alleen in de nabijheid van Rome zijn thans ongeveer 80 catacomben bekend.
Bovendien vindt men ze, zij het in mindere uitgestrektheid, bij tal van andere plaatsen in en ook buiten Italië.
De totale lengte der catacomben schat men op ongeveer 900 K.M.
Ongeveer 5 millioen dooden zullen er in zijn begraven. De catacomben werden naar een vast plan aangelegd.
In de vulkanische gesteenten van Italië (tuf) heeft men drieërlei graad van hardheid. De gangen werden uitgehouwen in de middelharde tuf, gaarne zóó dat de zolder door een boven liggende hardere laag werd gevormd.
In het algemeen werkte men naar streng rechtlijnig systeem en week daar alleen van af, als de gesteldheid van den bodem het eischte. Grafkamers vinden we in allerlei grootten, de gangen zijn zelden breeder dan 1 meter.
Men heeft verschillende vormen van graven, het meest eenvoudige is het rechthoekige schuifgraf (loculus), het duurdere het booggraf (arcosolium). De schuifgraven werden gesloten met 1—3 marmeren of terracotta platen.
Daarop werd soms een opschrift of versiering aangebracht. In het algemeen zijn verschillende catacomben m. n. de grafkamers der rijkeren met schilderwerk versierd.
In deze schilderingen treft men telkens terugkeerende motieven aan, b.v. de geschiedenis van Jona, de opwekking van Lazarus, de goede herder, aanbidding der wijzen, oranten (biddende vrouwspersonen als voorstellingen van de ziel), in het algemeen voorstellingen van opstanding en zalig leven, ook wel, maar minder, van het bedrijf van den bijgezette.
Zooals uit een en ander al blijkt, dienden de catacomben uitsluitend tot begraven.
Het is waar, dat er enkele kerken in worden gevonden, maar de grootste van deze kan misschien 300 menschen bevatten. Geregeld vergaderen deed men er zeker niet.
En dat was ook niet noodig, want doorgaans konden de Christenen vrij samenkomen. Er zijn slechts enkele periodes van vervolging geweest en dan verborgen de Christenen zich wel in hun begraafplaatsen.
In de catacomben is na ongeveer 400 niet meer begraven. Ze bleven in eere als doel van pelgrimstochten.
Maar toen eenmaal de barbaren in de catacomben hadden huisgehouden en marmer en andere kostbaarheden geroofd, kwam het verval. Paus Paulus I begon met de gebeenten der martelaren uit de catacomben weg te halen en over te brengen naar de kerken van Rome.
Andere pausen volgden dat voorbeeld en zoo werden de catacomben allengs vergeten en hun toegangen onbekend, ïn 1578 werd toevallig door graven een catacombe ontdekt en Bosio was de man, die weer begon de begraafplaatsen te bestudeeren. Men zette echter het werk niet voort en het heeft tot de 19e eeuw moeten duren, eer de catacomben stelselmatig werden onderzocht.
Vooraan ging de Rossi (✝ 1894).
De meest beroemde van de thans bekende catacomben is wel die van St.
Calixtus, aan de Via Appia. Deze heeft niet minder dan vijf verdiepingen en bevat o.a. de Pauskrypt, de Caeciliakrypt en de Sacramentskapellen, het graf van Cornelius, de Lucinakrypt.
In Valkenburg bestaat een goede nabootsing van het voornaamste uit enkele catacomben.
