republiek i/h W. v. Europa tusschen Kanaal, Atl.
Oc., Pyreneeen, Middell. Zee, verder grenzend aan Italië, Zwitserland, Duitschland, Luxemburg en België. 551 000 km2, 41,2 mill. inw. Grootendeels laagvlakte; i/h Z.O, de Cevennes, o/d grens v. Spanje de Pyreneeen, v. Italië en Zwitserland de Alpen en Jura. Naar het N. stroomen 3 groote rivieren: Seine, Loire en Garonne; n/h Z. de Saône, o/d Duitsche grens de Rijn; alle met talrijke zijriv.F. heeft een gematigd zeeklimaat, het O. ruwer en kouder, het Z. een Middell. Zeeklimaat. Plantengroei komt daarmee overeen (i/h Z. zuidvruchten). Bevolking bestaat v. 93% uit Franschen; overgroot gedeelte hiervan R.K.; 42% leeft v. landbouw, veeteelt en visseberij, 30% v. mijnbouw en industrie, 16% v. handel. In 1929 werden 63 mill. hl wijn geproduceerd. Bodem zeer rijk aan steenkolen, ijzererts en andere mineralen,
F. is het 3e handelstand ter wereld.
Verdeeld in 90 departementen. Hoofdst. → Parijs.
Geschiedenis v. F. was zeer bewogen. Was deel v/h oude Gallië werd i/d 5e eeuw veroverd d/d Franken. 843 losgemaakt v/h Frankische Rijk en o/d Karolingers, waarvan Karel de Kale de eerste was. In dezen tijd invallen der Noormannen en verlies v. Lotharingen aan Duitschland. Tijdens de Kapetingers (987/1328) strijd m/d paus en Engeland.
Onder de Valois (1328/1498) Honderdj. Oorlog met Engeland, waarbij F. Calais en Aquitanië verloor. Karel VII (1422/’6i) optreden v. → Jeanne d’Arc (1429), overwinning o/d Engelschen. Alleen Calais werd niet teruggewonnen. Frans I (1515/ 1547) streed zonder succes tegen Italië, Daarna (1559/’98), bloedige godsdiensttwisten (→ Bartholomeüsnacht en → Hugenoten), waaraan een einde kwam b/h Edict v.
Nantes o/d eersten Bourbon Hendrik IV (1589/1610). Richelieu bracht 1624 den absoluten regeeringsvorm onder Lodewijk XIII. Voortzetting v. Richelieus politiek door Mazarin onder Lodewijk XIV (1643/1715). Uitbreiding v. F.’s koloniaal gebied.
Oorlogen tegen Spanje en Neder!, putten i/d 18e eeuw het land uit. Onder Lodewijk XV (1715/’74) verdere achteruitgang. Vrede v. Parijs 1763 bracht verlies v/d meeste koloniën.. Staatsbankroet onder Lodewijk XVI en ministers Necker en Calonne (sedert 1783). In 1789 brak de → Fransche revolutie uit.
Bourbons werden 1814 n/d val v. Napoleon o/d troon hersteld (Eerste Restauratie). De door Lodewijk XVIII gegeven constitutie werd door Karel X weer opgeheven. Deze moest 1830 tengevolge v/d Julirevolutie vluchten. Zijn opvolger Louis Philippe v. Orléans moest n/d Februarirevolutie v. 1848 afstand doen.
Tweede republiek werd uitgeroepen, Lodewijk Napoleon Bonaparte werd president en in 1S52 uitgeroepen tot keizer als Napoleon III (Tweede Keizerrijk). In denKrimoorlog (1853/’56) overwinningen, ongelukkig tegen Mexico en Pruisen. 1870 brak de → Fransch—Duitsche oorlog uit. Na de inneming v. Parijs 1871 Vrede v. Versailles waarbij Elzas-Lotharingen aan Duitschland werd afgestaan. Napoleon trad af, Nationale Vergadering riep de derde republiek uit.
Opstand der Commune in Parijs bedwongen. Eerste president Thiers. 1905/M1 onder pres. Fallières Marokko-conflict met Duitschland. In 1912 kwam Marokko onder Fransch protectoraat. 1914 brak de → Wereldoorlog uit: 3 Aug. verklaarde Duitschland F. den oorlog. Bij den Vrede v.Versailles 1919 kreeg F. Elzas-Lotharingen terug. 1923 bezetting v/h Ruhrgebied. 1931/32 was Doumer pres., die vermoord werd en opgevolgd door Lebrun.
De oude Fransche provinciën:
(1) Artois
(2) Vlaanderen
(3) Normandie
(4) Picardiê
(5) Ile de France
(6) Champagne
(7) Lotharingen
(8) Elzas
(9) Bretagne
(10) Maine
(11) Orléanais
(12) Anjou
(13) Touraine
(14) Berri
(15) Nivernais
(16) Bourgondië
(17) Franche Comté
(18) Poitou
(19) Marche
(20) Bourbonnais
(21) Aunis
(22) Saintonge
(23) Angoumois
(24) Limousin
(25) Auvergne
(26) Lyonnais
(27) Guienne
(28) Languedoc
(29) Dauphiné
(30) Gascogne
(31) Béam
(32) Foix
(33) Roussillon
(34) Avignon
(35) Provence.
