Dit is een lange puntige metalen pen van ca vijftien tot dertig cm lengte met aan het einde een knop. De uitvoering van deze knop kan zeer rijk van vorm en/of materiaal zijn of soms, zoals bij rouwpennen, tamelijk eenvoudig.
De sierknop van de pen was bij hele rouw dof zwart, bij halve rouw glimmend zwart. De functie van hoedenpennen, die door de bol in het haar werden gestoken, was om de hoed goed en stevig op het hoofd te houden. Hoedenpennen waren in de mode van eind 1800 tot ca 1930. Een Amsterdamse politieverordening (art. 112) verbood 'in het openbaar van hoedenpennen gebruik te maken, waarvan de uitstekende punten niet zijn voorzien van doelmatige beschermers'. In de tram waren bordjes aangebracht waarop het desbetreffende wetsartikel stond vermeld. Pas in mei 1983 werd deze politieverordening ingetrokken.
