Ewoud Sanders woordenboeken

Ewoud Sanders (2019)

Gepubliceerd op 19-02-2018

Mopsje

betekenis & definitie

zeer klein liedboekje

De tijd dat vrouwen boekjes vol stichtelijke en amoureuze liederen met een kettinkje aan hun gordel hadden hangen, lijkt definitief voorbij. Dat lijkt ook het geval met de gewoonte tijdens deftige partijen dergelijke boekjes na de maaltijd aan te bieden op zilveren bladen, dan wel uit ebbehouten of baleinen mandjes.

Toch was dit nog aan het begin van de 19de eeuw gebruik in Hoorn. Een dergelijk klein boekje werd een mopsje genoemd.

De naam mopsje is afgeleid van de herder Mopsus, een personage dat voor het eerst voorkomt in de Bucolica (ca. 42 v.Chr.) van Vergilius. De Bucolica, ook wel Eclogae genoemd, bevat een verzameling van tien gedichten. In ecloge 5 zingen Mopsus en Menalcas over de dood en de vergoddelijking van Daphnis, de leider en beschermheer van het herdersleven, die de aan de mens opgelegde beperkingen overwint. Sindsdien is Mopsus als naam voor een herder of minnaar gebruikt in talloze herderszangen die de sfeer van de klassieke oudheid proberen op te roepen.

In de 17de eeuw werd mopsje of mopsie in eerste instantie de benaming voor 't Groot Hoorns, Enkhuyser, Alkmaarder en Purmerender Liede-Boek. In dit liedboek, dat niet groter is dan een walkman, komt Mopsus meermalen voor.

Later werd mopsje gebruikt voor piepkleine liedboekjes in het algemeen. Deze boekjes werden veelal in segrijn, fluweel of schildpadleer gebonden en van slootjes voorzien. Ze zijn nu zeer gezocht, zij het niet door vrouwen die ze aan hun gordel willen hangen om er na de maaltijd uit te zingen.