Natuurstenen basreliëfs, meestal uitgevoerd in zandsteen, als huiskenmerk aangebracht aan de voorgevels van huizen en gebouwen. In de Zaanstreek kwamen verhoudingsgewijs weinig gevelstenen voor, zeker wanneer hun aantal wordt vergeleken met dat in de steden.
De verklaring hiervan is simpel: ze werden aangebracht in gemetselde voorgevels en deze laatste waren in onze omgeving tot ver in de 18e eeuw weinig talrijk. Terwijl in de steden reeds halverwege de 16e eeuw bepalingen van kracht waren die een einde maakten aan het bouwen van houten huizen, duurde het in de Zaanstreek nog wel 200 jaar alvorens er overwegend in steen werd gebouwd. En: ook in de steden werd het na omstreeks 1750 al vaak minder gebruikelijk om gevelstenen aan te brengen.De oudste gevelstenen -ze kwamen elders al in de middeleeuwen in gebruikhadden een maatschappelijk doel, dat kan worden vergeleken met de functie van een uithangbord of -teken.
Huisnamen waren omstreeks 1300 al bekend, maar een huisnummering ontbrak; vandaar de vroegere uithangborden en gevelstenen. In de Zaanstreek hadden de →deurkalven min of meer dezelfde functie.
In de steden zijn door sloop vele vroegere gevelstenen verloren gegaan. Andere werden hier en daar verzameld in de muren van musea. Dit is in bescheiden mate ook in de Zaanstreek het geval: in de gevels van de Zaanlandsche Oudheidkamer te Zaandijk is een achttal historische gevelstenen ingemetseld.
