Indien men aaneengesloten één maand lang minstens 2 van de 5 volgende symptomen heeft mag men spreken van schizofrenie: wanen, hallucinaties, onsamenhangende spraak, ernstig chaotisch/katatoon gedrag, negatieve symptomen en deze ten minste 6 maanden duren. Indien er sprake is van een bizarre waan, is één symptoom voldoende.
Schizofrenie behoort tot de DSM klasse I stoornissen en is een syndroom. Een syndroom is een samenhangend geheel van symptomen. De incidentie van schizofrenie is 0,02% en de kans dat je het ontwikkelt in je leven is 1%. Er komt een groot gedeelte om door suicide, zo'n 10%. Mannen krijgen vroeger schizofrenie en hebben meer negatieve symptomen en een slechter sociaal functioneren dan vrouwen.
Positieve symptomen zijn kenmerken die bij gezonde mensen afwezig zijn zoals wanen, hallucinaties, formele denkstoornissen en katatoon gedrag. Negatieve symptomen zijn bij gezonde mensen wel aanwezig en ontbreken nu, zoals affectieve vervlakking, apathie, spraakarmoede, sociaal terug trekken en minder initiatief. Op het begin ontstaan de negatieve symptomen, deze zijn ook lastiger te beïnvloeden met medicatie en pas na jaren ontstaan positieve symptomen die goed te behandelen zijn hoewel recidieven bij 75% van de gevallen optreden. De meeste zijn afhankelijk van alcohol, cannabis of cocaïne om hun angsten te verminderen. Risicofactoren om het ziektebeeld te krijgen zijn de winter, leven in een stad, geboren zijn in de hongerwinter, overlijden van partner, leven in oorlog, een depressieve moeder en pre eclampsie.
Als therapie worden antipsychotica als effectiefste middel gezien. Ze remmen de dopaminerge-2 neurotransmissie. Bij 70% van de patiënten verdwijnen verschijnselen binnen 10 weken. Effect op de onrust binnen enkele uren en minder hallucinaties na een week.
