Lexicon van de Yoga

Helen Knopper (1976)

Gepubliceerd op 17-08-2020

SAMKHYA of SANKHYA FILOSOFIE

betekenis & definitie

één van de zes Ieer-systemen, die in complementaire paren zijn samengevoegd: Nvaya en Vaisheshika, Sankhya en Y o ga, Mimamsa en Vedanta. Nvava is een school van logika en kentheorie; Vaisheshika leert dat de natuur uit eeuwige atomen bestaat, die onderscheiden zün van de ziel, door middel van welke kennis de ziel bevrijding kan bereiken; Mimamsa is een school van vedische exegese, een voortzetting van de brahmaanse offertheorieën. [Zie dus nog: Vedanta en Yoga].

De s.-school werd gegrondvest door Kapila, die waarschijnlijk in de 7e eeuw v. Chr. leefde. De s.-filosofie gaat ervan uit dat het heelal uit twee fundamentele categorieën bestaat, nl. de Purusha en Prakriti. De p. bestaat uit eeuwige entiteiten van het bewustzijn en neemt een totaal van vijfentwintig realiteiten, of Tattvas, voor zijn rekening, die onze ervaringswereld insluiten. De Prakriti vertegenwoordigt de potentie der natuur, is de oorspronkelijke bron van de materie en bevat ook alle psychische en stoffelijke bronnen der natuur. Volgens de s.-filosofie is dus de Prakriti de fundamentele substantie, waaruit de wereld zich ontwikkelt, terwijl de evolutie van de Prakriti slechts mogelijk is door de inwerking van de Purusha.

De s. gaat uit van het principe van causaliteit en gebruikt dit inderdaad om de noodzaak aan te tonen tot het aanvaarden van het eeuwige bestaan van Prakriti, aangezien niet iets uit niets kan voortkomen. Vervolgens zijn in de s. de drie hoedanigheden of Gunas belangrijk, omdat deze drie met elkaar strijdige aspecten van Prakriti in de evolutie een verschillende rol spelen. De s. kan wel als een atheïstische filosofie worden gezien [Zie: Kapila], hoewel latere s.-filosofen dit agnostische standpunt hebben verlaten en het bestaan van een God als mogelijk aanvaardden.