Er zijn van die woorden en uitdrukkingen die alleen nog maar voortleven in het geheugen van ouderen. Je leest ze niet meer, je hoort ze niet meer, maar als je ernaar vraagt zijn er nog wel een paar mensen die ze kennen. Als die mensen doodgaan, sterft ook het woord of de uitdrukking.
Dit geldt bijvoorbeeld voor de verwensing krijg de cetem. Voor de Tweede Wereldoorlog schijnt die uitdrukking vrij populair te zijn geweest, vooral in Amsterdam en mogelijk ook in Rotterdam. Het is de enige uitdrukking die ik ken die teruggaat op de titel van een krant. Het gaat om De Cetem, een blad dat verscheen tussen 1923 en 1950. Cetem staat voor ‘Centraal Telefonisch Mededeelingsbureau’. Dit bureau, dat bemiddelde in handelstransacties en dat een berichtendienst onderhield, was opgericht door Simon S. Weyl.
Alle uitslagen bij elkaar
Sinds 1924 verscheen De Cetem – als enige in Nederland – op zondag. Hij werd op zondagavond verkocht en bevatte alle sportuitslagen van die dag – een nieuwigheid in de vaderlandse journalistiek. De krant werd uitgevent met de kreet: ‘Alle uitslagen!’ Voor de joviale Amsterdammers was dit een schot voor open doel. Al snel ontstond de verwensing krijg de cetem, waarmee werd bedoeld ‘krijg alle (huid)uitslagen bij elkaar’. Omdat niet iedereen deze verwensing direct begreep, kwam ook de uitgebreide vorm voor, namelijk krijg de cetem, dan heb je alle uitslagen bij elkaar.
De krantenjongens hadden het trouwens niet makkelijk. Zij werden achterna gelopen door straatschoffies die riepen: ‘De Cetem, De Cetem, steek ’m in je reet en vergeet ’m.’
Ik ken maar één vergelijkbare uitdrukking, te weten krijg de Vaz Dias, dan heb je alle uitslagen tegelijk. M.S. Vaz Dias (1881-1963) had in Amsterdam een bekend persbureau dat als eerste nieuwsberichten uitzond via de radio. Dat gebeurde overigens op dicteersnelheid, zodat je kon meeschrijven. In die uitzendingen zullen ook de sportuitslagen te horen zijn geweest.
(NRC, 4-5-2001)
