Gepubliceerd op 16-11-2020

Baarm

betekenis & definitie

Groningse volksnaam voor een aantal aan de Kneu verwante Vinkachtigen, zoals de Frater Carduelis flavirostris en de Barmsijs Carduelis flammea. Volgens Ter Laan 1929 zouden Baarmke en Baarmpje namen voor de Frater zijn [Wilms 021020,1], maar volgens VPG 1983 is Graauwe Baarm de juiste benaming voor de Frater en zijn Baarm(pie), Baarmsieske en Stainbaarm de namen voor de Barmsijs.

Baarm is niet de originele betekenaar voor de referent Frater Carduelis flavirostris (ondanks de opgave hieromtrent door Gavere & Bemmelen 1856 p.125), omdat deze soort ten tijde van Houttuyn 1763 in ons land nog zo goed als onbekend was. Houttuyn schrijft over Linnaeus' 21e 'Vink', Fringilla flavirostris, zo goed als niets en geeft hem de verkeerde naam Kneutje, terwijl hij onder Linnaeus' 23e ‘Vink', Fringilla linaria verschillende namen en soorten door elkaar haalt. Baarm is de verkorte vorm van Baarmsies(ke), en deze is naar alle waarschijnlijkheid de groningse vertaling van wat bij Houttuyn Brand-Sys genoemd wordt, synoniem met Vlam-Sys, namen die te maken hebben met "een Vlammig Kuifje" (p.550). Zo'n "vlammigkuifje" hebben de van Kneu en Barmsijs. Gavere & Bemmelen geven voor de Frater "Barm, Graauwbarm" en daarin is de eerste naam een onterechte verkorting van Graauwbarm: het element Graauw geeft nl. aan, dat de Frater geen rode veren heeft, m.a.w. 'grauw' is. De verkorte naam Ba(a)rm kan ook per vergissing van Kneu en/of Barmsijs op de Frater zijn overgedragen, wat ook sterk vermoed kan worden voor fries Heidebarm 'Frater' [De Vries 1911], een naam die vanwege het element heide niet bij de Frater past (wél bij de Kneu). De vergissing kon des te gemakkelijker optreden, daar ook de vogelnaam Frater en zijn voorloper Frijter ← uiteindelijk bij de verkeerde soort zijn terechtgekomen!