dessa 2

betekenis & definitie

dessa [gemeente]. ‘Gewone uitspraak van de Europeanen van het Javaanse désô "dorp".’ Wij zouden in overweging willen geven of het niet, om alle misverstanden te voorkomen, de voorkeur zou verdienen de zaak aldus voor te stellen dat de Hollanders dessa overgenomen hebben van Javanen, maar uit een streek waar men niet of nog niet de thans meest verbreide uitspraak désô (déså) kende. Dat een Hollander, horende Dipô Negôrô, zulks weergeeft met Dipo Negoro, is verklaarbaar genoeg, maar minder begrijpelijk is het dat hij désô als dessa zou horen [Javaans ô werd uitgesproken zoals in Nederlandse dialecten vaoder, gaon]. Uit de Europese uitspraak, zelfs de min of meer verbasterde van Javaanse woorden, zijn nuttige gegevens te putten voor de geschiedenis van de Javaanse uitspraak, die in de laatste drie eeuwen zeer sterk veranderd is, zoals reeds uit de spelling blijkt; want men lette er wel op, de meeste Javanen zeggen tegenwoordig désô, maar allen schrijven ‘désa’. Waaruit blijkt dat de Javanen net zo doen als de Hollanders, en al even progressief zijn. Het is waar, in menig ander opzicht zijn zij achterlijk, maar ook dit hebben zij met onze natie gemeen.

Het is wellicht niet van belang ontbloot te vermelden dat het hedendaagse gebruik van desa in de beperkte zin van ‘dorpsgemeente’ niet zeer oud is; ten minste wij vinden het niet vóór circa 1400 na Chr. In het bloeitijdperk van de hindoeïstische beschaving op Java sprak men van wanua, wanwa, een welbekend Maleis-Polynesisch woord. De beste Nederlandse vertaling is ‘buurschap’, nog in algemeen gebruik in Gelderland.

Het is ons niet helemaal duidelijk wat Veth bedoelt als hij zegt: ‘De naam dessa kan niet op de dorpen van andere eilanden van de Archipel worden overgedragen, daar de Javaanse dessa een bijzonder karakter heeft, samenhangend met haar hindoeïstische oorsprong.’ Geheel daargelaten de vraag of de laatste stelling al dan niet te verdedigen is, zal de benaming toch ook wel op de Balinese buurschappen toepasselijk zijn. [K]