Zoals het reilt en zeilt

betekenis & definitie

eig. gezegd van een schip: zoals het ten anker ligt en in volle zee zeilt; dus: zoals het daar is (met al zijn toebehoren); overdrachtelijk ook gezegd van andere zaken, in de zin van: zoals ze daar zijn. Zuidnederl. gelijk het waait en draait of de zaak zoals zij rekt en strekt. De oorspronkelijke vorm van deze uitdrukking luidt: zoals het rijdt en zeilt. Onder rijden verstaat men: ten anker liggend door de golven op en neer geslingerd worden, vooral in een storm; Hd. vor Anker reiten; Eng. to ride at anchor. Zie R. Visschers Brabbeling (ed. 1669), bl. 86: „Om duysent gulden zoo het rijt en zeylt Is ’t schip dat Joris gekocht heeft geveylt.” In de 17de en ook in de 18de eeuw was dit de gewone vorm; vgl. o.a. Van Effen, Speet. 2, 78: „Vraagje my, wat ik in de waereld gedaan heb? wel die heb ik laaten ryden en zeilen, zoals hy het zelf goedvind”. De tegenwoordige vorm reilt en zeilt komt echter in het laatste gedeelte der 17de eeuw ook reeds voor. Voorbeelden van een dergelijke formatie door rijmdwang zijn: praatjes vullen geen gaatjes (vroeger zakken); iemand kennen van haver tot klaver (naast tot gort); het Zuidnederl. eeuwig en ervig; grote berommers (beroemers) zijn ijdele hommers; die wel doet, wel ontmoet (voor: wel vindt); van hot noch tot (voor: haar) weten; het Gron. brijven en brullen (= bullen), oude documenten, koopacten; kanten en ranten (randen). — Hiernaast zoals het treilt en zeilt, welke vorm is ontstaan onder invloed van de reeds 17de-eeuwse uitdr. met zeil en treil (treklijn; Ofr. traille) en het werkwoord treilen, een schip voorttrekken (Ofr. trailler; Eng. to trad). Fr. tel quel; tout brandi, tout le train de commerce; acheter une maison teile quelle se poursuit et comporte; Hd. das Geschäft wie es geht und steht of steht und liegt; was drum und dran ist; Eng. with all its belongings; the whole concern; as it stands.
Den reinen is alles rein,
er zijn geen dingen onrein in zichzelve; zij worden het eerst voor hem die bij het gebruik onreine gedachten koestert, die ze tot verkeerde doeleinden aanwendt; niet aan de voorwerpen kleeft de zonde, maar van de gezindheid waarmede men iets doet, hangt alles af. De uitdr. is ontleend aan het N.T., Brief aan Titus 1:15: „alle dingen zijn wel rein den reinen, maar den bevlekten en ongelovigen is geen ding rein”, welke bijbelplaats wel eens ten onrechte gebezigd wordt om de deelneming aan hetgeen onheilig, onrein is, te verontschuldigen. Fr. tout est pur à ceux qui sont purs; Hd. dem Reinen ist alles rein; Eng. to the pure all things are pure.