Gezegden

Riemer Reinsma (1998)

Gepubliceerd op 06-08-2022

EEN HEITJE VOOR EEN KARWEITJ

betekenis & definitie

Het gezegde EEN HEITJE VOOR EEN KARWEITJE doet oer-Nederlands aan, maar het herbergt een Hebreeuws leenwoord, heitje. Onder de leus Een heitje voor een karweitje verrichtten padvinders in de jaren vijftig op een vaste dag in het jaar kleine klusjes voor buren, familie en kennissen.

Heitje is een Bargoens woord dat afgeleid is van de naam voor de Hebreeuwse letter he. Deze letter, de vijfde van het Hebreeuwse alfabet, werd ook gebruikt als aanduiding voor het getal vijf: een heitje was vijf stuivers. Ook de woorden beissie (dubbeltje) tn joetje (tientje) gaan op zo’n getalsaanduiding terug: de beth is de tweede, de jod de tiende letter van het Hebreeuwse alfabet. Minder rechtlijnig ligt het bij het lammetje (ƒ1,50): de lamed is de twaalfde letter maar staat merkwaardigerwijs voor 30. Dat komt doordat de getalswaarden van de Hebreeuwse letters ‘boven’ de jod een ander systeem volgen.

De elfde letter — de kaf — heeft niet, zoals we zouden verwachten, de waarde 11 maar 20. Lamed staat dus voor dertig stuivers.