Waals (johannes diederik van der) - Nederl. natuurkundige, geb. in 1837 te Leiden, overl. ald. in 1923, werd opgeleid voor onderwijzer; door zelfstudie behaalde hij in korten tijd verscheidene acten M. O. in de wis- en natuurkunde, werd in 1864 leeraar bij het middelbaar onderwijs te Deventer, in 1866 aan de H.B.S. met 5-jarigen cursus te ’s-Gravenhage, waar hij later ook als directeur optrad. Ondertusschen had van der Waals, na dispensatie van staatsexamen, academische examens afgelegd en promoveerde in 1873 te Leiden tot doctor in de wis- en natuurkunde. Zijn proefschrift was getiteld: Over de continuïteit van den gas- en vloeistoftoestand en werd een der meest beroemde werken op dit gebied. Toen in 1877 het oude Athenaeum Illustre te Amsterdam tot Universiteit overging, werd van der Waals geroepen aan deze Hoogeschool als hoogleeraar op te treden.
Zijn leerlingen en oud-leerlingen brachten in 1898 een van der Waals-Fonds bijeen, waaruit buitengewone uitgaven konden bestreden worden, door van der Waals noodig en nuttig geacht voor proefnemingen op het gebied der door hem beoefende wetenschap. In 1910 werd hem door de Academie van Wetenschappen te Stockholm een Nobelprijs voor natuurkunde toegekend. Zijn bovengenoemd proefschrift, kort na de verschijning in het Duitsch, Engelsch en Fransch vertaald, vormt den grondslag van de latere thermodynamische onderzoekingen omtrent den vloeibaren en gasvormigen toestand (zie GAS). De experimenteele onderzoekingen, door Kamerlingh Onnes en zijn medewerkers in het kryogeen laboratorium te Leiden verricht, zijn o. a. geheel gebaseerd op de theorie van v. d. Waals. In meer uitgebreiden vorm werd deze in 1900 te Leipzig uitgegeven onder den naam: Die Continuität des gasförmigen und flüssigen Zustandes (2 deelen). In 1907 legde hij zijn professoraat neder en werd opgevolgd door zijn zoon. Sedert 1875 was hij lid der Koninklijke Akademie van Wetenschappen.
