Blokkade - Afsluiting van een haven, riviermonding, zeeëngte of kuststreek van het verkeer ter zee door eene vijandel. mogendheid. Zij heeft ten gevolge, dat dit verkeer voor alle schepen, ook voor neutrale, verboden is. Overtreding van dit verbod heeft prijsverklaring van schip en lading ten gevolge. — Om deze werking te hebben, moet de b. daadwerkelijk zijn; eene b. op papier (blocus sur papier, blocus de cabinet, blocus anglais), waarbij eenvoudig een gebied geblokkeerd wordt verklaard zonder meer, is onvoldoende; zij moet gehandhaafd worden door een voldoende strijdmacht, om werkelijk den toegang te verbieden: Les blocus, pour être obligatoires, doivent être effectifs, c’est à dire maintenus par une force suffisante pour interdire réellement l’accès du littoral de l’ennemi (Declaratie van Parijs van 16 April 1856). Verder moet aan de neutrale mogendheden van de b. zijn kennis gegeven. — Behalve in den oorlog is de b. ook sedert het begin der 19e eeuw meermalen toegepast om kleinere of zwakkere mogendheden in vredestijd te dwingen tot het nakomen harer verplichtingen (blocus pacifique).
Zoo is dit middel meermalen tegen Turkije en ook tegen Griekenland aangewend. Ook tegen Venezuela is het toepast (1902). — De oorlogsb. is nader geregeld bij de Londensche Zeerechtdeclaratie van 26 Febr. 1909, hier te lande goedgekeurd bij de wet van 18 Juli 1911, Stb. 237, welke echter slechts bindend is in een oorlog, indien alle oorlogvoerenden haar hebben onderteekend (art. 66). Om bindend te zijn, moet de bl. worden afgekondigd. Daarbij moeten worden aangegeven: 1) het tijdstip van den aanvang der bl.; 2) de aardrijkskundige grenzen van het geblokkeerde gebied; 3) de termijn, waarbinnen de neutrale schepen vrij mogen vertrekken (artt. 8 en 9). Volgens art. 18 mag de toegang tot neutrale havens of kusten niet worden afgesloten. — Behalve van deze blokkades in volkenrechtelijken zin, die den handel stilzetten en daarom wel handelsblokkades worden genoemd, spreken de militairen ook van bl., welke ten doel hebben zich een zoodanige contrôle te verzekeren over het geblokkeerde gedeelte der vijandel. strijdkrachten, dat dit, indien het tracht het geblokkeerde gebied (hetzij haven of reede) te verlaten, kan gedwongen worden tot den slag, alvorens het eenige zelfstandige oorlogshandeling heeft kunnen uitvoeren. Tevens moet daarbij c.q. een buiten om komende scheepsmacht gedwongen kunnen worden slag te leveren, alvorens deze zich met het geblokkeerde gedeelte heeft kunnen vereenigen. Deze bl. zal dikwerf gepaard gaan met eene handelsbl., hoewel zulks niet noodig is. In den Russ.-Japanschen oorlog werd het Port-Arthur-eskader vrijwel vanaf het begin van den oorlog (begin Febr.) geblokkeerd; de handelsb. van Port-Arthur en het Kwantoengschiereil. werd pas einde Mei afgekondigd.
Bij de strategische blokkade kan men twee soorten onderscheiden, n.l. de nauwe of tactische b. en de b. op afstand of de strategische b. Het doel van beide is hetzelfde, n.l. den vijand na het uitloopen tot den slag te dwingen. De nauwe of tactische blokkade is die, waarbij de scheepsmacht zich voor de geblokkeerde haven opstelt. Het gros vaart hierbij meestal buiten op en neer, terwijl een „inshore squadron” de toegangen bewaakt. De laatste maal werd zulk een tactische b. door admiraal Sampson voor Santiago ingesteld. In den modernen zeeoorlog is echter zulk een b. onmogelijk geworden, door een drietal geheel nieuwe elementen, n.l. de torpedoboot, de onderzeeboot en de mijnen. Deze maken het oponthoud eener blokkeerende macht, bestaande uit groote schepen, op korten afstand van de geblokkeerde reede of haven, zóó gevaarlijk, dat algemeen aangenomen wordt, dat de nauwe b. tegenwoordig tegenover een ondernemend verdediger moeilijk of niet is toe te passen. Dat zij zonder gevaar voor Santiago nog toegepast kon worden, vindt zijn oorzaak in zeer bijzondere omstandigheden. In de eerste plaats had de onderzeeboot haar intrede nog niet gedaan; verder beschikten de Spanjaarden ter plaatse slechts over twee torpedojagers, terwijl bovendien de toegang tot de haven zeer nauw was en de kustversterkingen zóó slecht bewapend waren, dat de Amerik. schepen den haveningang voldoende dicht konden naderen, om dien ’s nachts met zoeklichten te beschijnen.
Om vorengenoemde redenen en ook om zich zooveel mogelijk te vrijwaren tegen aanvallen van materieel uit andere havens van den verdediger, zal het gros der blokkeerende vloot zich op een behoorlijken afstand van het b.-gebied hebben te houden. Het verband houden tusschen de geheele vloot alsdan vergemakkelijkt door het gebruik van draadlooze telegrafie, waardoor iedere beweging van den verdediger dadelijk bij den admiraal der blokkeerende vloot bekend kan zijn. De figuur geeft een schema eener strategische b., voorkomende in „Journal of the Royal United Servite Institution”, 1904. Ter toelichting diene, dat de studie, waarin dit schema voorkomt, dateert van het jaar 1904 en dat daarbij aan de onderzeebooten een rol werd toegekend, ver beneden die, welke zij thans in staat zijn te vervullen. De cijfers tusschen de verschillende groepen geven de afstanden aan, waarop zij zich van elkaar bevinden, in Engelsche mijlen. Zie overigens: Marine Rundschau 1899, Die moderne Blockade von Kapitän-lieutenant Glatzel; Marine Rundschau 1905, Die Grundlagen für die Wahl der Blockadeform; Journal of the Royal United Service Institution 1904; G. J. W. Putman Cramer, Inleiding tot de maritieme strategie en zeetacktiek.
