[Lat.],
I. bn. en bw.,
1. (taalkunde) uit wortels bestaand: radicale talen, isolerende talen;
2. tot de ‘wortel’ toe gaand, afdoende, consequent: een radicale uitroeiing; bw., geheel en al, totaal: iets radicaal bederven;
3. geneigd tot diep ingrijpende hervormingen, m.n. gezegd van een stelsel, richting of partij: een radicale geest;
II. m. (-calen),
1. persoon die de uiterste consequenties van een denkwijze aanvaardt;
2. aanhanger van een politieke partij die zeer ingrijpende hervormingen beoogt; in Nederland o.a. de naam van een vroegere politieke partij, die een algehele grondige democratische verandering van de constitutie en de wetten verlangde; naderhand de vrijzinnig-democraten, en thans de Politieke Partij Radicalen;
3. (Chinese taal) het betekenis aanduidend deel van een Chinees karakter;
III. o. (-calen),
1. (chemie) vrij radicaal, een atoom of atoomgroep, gekarakteriseerd door de aanwezigheid van een ongepaard (niet magnetisch gecompenseerd) elektron;
2. grondeigenschap;
3. bevoegdheidsbewijs, diploma.
CHEMIE
Een radicaal is een zeer reactief deeltje dat een niet-verzadigde of ‘vrije’ valentie bezit. Radicalen zijn niet elektrisch geladen. Waterdamp blijkt bij hoge temperatuur voor een gedeelte uiteen te vallen in vrije H-atomen en hydroxy-radicalen: H2O H• + HO•. De OH-radicalen hebben, evenals vrije H-atomen, een korte levensduur. Binnen enkele seconden hebben zij zich weer verenigd met H-atomen tot H2O of met elkaar tot H2O2, of zij zijn met andere aanwezige atomen of moleculen reacties aangegaan.
Ook organische radicalen zijn aangetoond, b.v. methyl (•CH3). Zij zijn van groot belang voor de verklaring van het mechanisme van vele reacties, m.n. van verbrandingen. H•O2H is een radicaal dat als tussenprodukt bij verbrandingen wordt aangenomen.
Radicalen zijn moeilijk aan te tonen door hun grote reactiviteit; deze berust op het feit dat zij een ongepaard elektron bezitten dat met een gelijksoortig elektron van een ander radicaal één baan kan bezetten, waardoor een binding wordt gevormd en een grote energiewinst wordt verkregen. Reacties waarbij een radicaal een binding aangaat met een niet-radicaal, waarbij aldus opnieuw een verbinding met een oneven elektronenaantal ontstaat (waarna het proces zich herhaalt), treden veelvuldig op bij oxidatie of bij de bestraling met ultraviolet licht van organische stoffen (polymerisatie). Voedingsmiddelen beschermt men tegen deze reacties, die b.v. ranzigheid kunnen veroorzaken door antioxidanten, wier werking berust op hun radicaal-vangeigenschappen. In sommige typen explosies (b.v. knalgas 2H2 + O2 2H2O) speelt radicaalvorming een belangrijke rol.
