[Lat.],
I. bn., karmozijnof donkerrood: purper van opwinding liep hij weg; purper leverkruid (Eupatorium purpureum) is een composiet;
II. zn. o.,
1.mengkleur van rood en violet: in de kleurenleer onderscheidt men twee groepen van purper: roodpurper, waarin rood overweegt en blauwpurper, waarin blauw overweegt en waartoe het paars behoort;
2. paarsrode verfstof, vroeger gebruikt voor het verven van wollen stoffen: in de oudheid werd verkregen uit de purperslak;
3. kleed dat in purper geverfd is, vroeger van vorsten, thans nog van prelaten; vandaar kardinaalsmantel of waardigheid van kardinaalsmantel of waardigheid van kardinaal: met het purper omhangen zijn.
Purper is een klassieke kleurstof voor wol en zijde. Het werd gewonnen uit een klierafscheiding van zeeschelpdieren. In het Middellandse-Zeegebied waren dit met name Purpura haemastoma, Murex trunculus en Murex brandaris. De kleur omvat een breed scala van rode tinten, afhankelijk van de gebruikte schelpdieren en de bereidingswijze. De belangrijkste chemische component is 6,6’-dibroomindigo en deze is nauw verwant aan de kleurstof indigo. De mediterrane purperververij stamt reeds uit prefenicische tijden en kan worden teruggevoerd tot voor 1600 v.C.
Zij bereikte later in de steden Tyrus en Sidon een hoogtepunt en ververij en handel verspreidden zich van daaruit over het hele Middellandse-Zeegebied en zelfs tot in Ierland en Zuid-Engeland. Purper was een kostbare kleurstof die de waarde van het ongeverfde produkt verveelvoudigde. Dit verklaart het gebruik van staatsiekleding en sacrale doeleinden. Ten tijde van de latere Romeinse keizers was het gebruik van onversneden purper zelfs strikt voorbehouden aan het hof. Toen het oostelijke Romeinse Keizerrijk in handen viel van de Turken werden de duizendjarige purperververijen in Tyrus verwoest en de val van Konstantinopel in 1453 betekende het definitieve einde. Purper wordt synthetisch bereid en in enkele streken rond de Middellandse Zee nog op de oude wijze.
In de heraldiek komt purper in wapenschilden als oneigenlijke kleur voor. Bij de afbeelding van vorstelijke mantels echter wordt voor de (slechts ten dele zichtbare) buitenkant vrijwel altijd purper gebruikt, evenals voor de schilddekkende hoed van een kardinaal.
