o. (—sen),
werktuig om te snijden, dat meestal bestaat uit een aan één zijde gescherpt lemmet in een heft, met of zonder punt: de punt, de rug, het scherp, het heft van een mes; een scherp, bot mes; een mes slijpen; m.n. als gereedschap om voedsel te snijden: vork en mes hanteren; als wapen: zij trekken hun messen, om met elkaar te vechten; op het mes spreken, brutaal, onder bedreiging van terstond het mes te zullen trekken; (fig. zegsw.) er het mes in zetten, een kwaal of wantoestand flink aanpakken, grondig wegnemen; nieuwe messen snijden scherp, aan een nieuwe maatregel wordt alleen in het begin de hand gehouden; onder het mes moeten, een examen of onderzoek moeten ondergaan, geopereerd (moeten) worden; (gew.) onder het mes zitten, geopereerd (moeten) worden; (fig.) met het mes in de buik zitten, in grote verlegenheid, in angst verkeren; (fig.) zijn mes snijdt aan twee zijden of kanten, hij verdient van twee zijden geld; (ook) dat levert dubbel voordeel op; (fig.) iemand het mes op de keel zetten, hem dwingen tot een keus, tot bekennen (door bedreiging enz.); hij spreekt alsof hij een mes in zijn zak heeft, hij spreekt boud; met het mes op tafel, fel fanatiek, m.n. bij het spel; een groot mes opzetten, bij wielrenners voor: met grote versnelling rijden; scherpgeslepen staal waarop een balans van een weegwerktuig beweegt; (uurwerken) de wigvormige strip waarop de slinger rust; (stoelklok) de vlakke pen, bevestigd in de achterwand, waaraan de slinger door middel van de bril is opgehangen; ijzeren of houten scheen in de rollen van bepaalde werktuigen, b.v. in de rol van de hollander; meswijze aangescherpte scheen in weeftoestellen, die bij de vervaardiging van patronen dient om de platine te grijpen en op te heffen; (visserij) scherp ijzer beneden aan een mossel-of oesterkor, dat tijdens het vissen langs de grond gaat en alles wat ervoor komt van de bodem losmaakt.
