(-fora, -forums), in de klassieke oudheid door Romeinse keizers te Rome gewoonlijk volgens één plan regelmatig aangelegd marktplein. (e) Het keizerforum vormde een complex van open pleinen, tempels, basilica’s en zuilenportieken in het centrum van het oude →Rome. Aanvankelijk waren zij bedoeld als uitbreiding van het →Forum Romanum, later werden zij gebruikt als middel tot verheerlijking van de keizers.
Keizerfora zijn: Forum van Caesar (46 v.C.), Forum van Augustus (2 n.C.), Forum van Nerva of Forum Transitorium (ingewijd 97), Forum van Traianus (107—113). Het door keizer Vespasianus gebouwde Forum Pacis (eigenlijk: Templum Pacis, 71-75) wordt meestal ook gerekend tot de keizerfora. Het Forum van Caesar, gelegen achter de →Curia, tussen het →Capitool en het Forum van Traianus, werd model voor de latere keizerfora. Het was een rechthoek van 160 m x 75 m omgeven door een dubbele zuilenhal met aan de korte zijde de tempel van Venus Genetrix, de stammoeder van het Iulische geslacht. Aan een van de lange zijden is de Basilica Argentaria, een soort beursgebouw, gebouwd ten tijde van de Flavische keizers.Het Forum van Augustus, met de tempel van Mars Ultor meet 125 m x 118 m. Nieuw in de Romeinse bouwkunst waren de halfronde exedra’s aan weerskanten van het plein; daarin stonden de bronzen beelden van beroemde Romeinen, van Aeneas tot Caesar. Het Augustusforum was centrum voor alles wat samenhing met oorlog en buitenlandse politiek. Keizer Vespasianus bouwde het Templum Pacis ten noordoosten van het Forum Romanum. Tussen dit tempelplein en het Forum van Augustus kwam het Forum Transitorium, begonnen door keizer Domitianus en ingewijd door keizer Nerva (97). De laatste en grootste van de keizerfora werd het Forum van Traianus, ontworpen door Apollodoros van Damascus.
Het was in zijn afmetingen (300 m x 185 m) even groot als de andere fora te zamen. De aanleg bestond uit vier gedeelten:
1. het plein met ruiterstandbeeld, zuilenhallen en exedra;
2. de vijfschepige Basilica Ulpia;
3. de zuil van Traianus met bibliotheekgebouwen;
4. de tempel van divus Traianus, voltooid onder Hadrianus.
Het geheel was omgeven door een hoge muur. Het hele ontwerp is geïnspireerd op de militaire architectuur van de legerkampen.
Het verval van de fora trad in in de 4e en 6e eeuw vooral ook ten gevolge van een aantal aardbevingen. Onder Mussolini (1932) werden de fora opgegraven tijdens de aanleg van de Via dell’ Impero. Deze weg (de huidige Via dei Fori Imperiali) bedekt het grootste deel van de keizerfora. Alleen de tempel van het Forum van Caesar en Augustus, de Basilica Ulpia, de Traianuszuil en een van de exedra’s zijn nog zichtbaar. →forum.
LITT: P.H.von Blanckenhagen, Flavische Architektur und ihre Dekoration (1940); P.Zanker, Forum Augustum (1968); C.Leon, Die Bauornamentik des Trajansforums (1971).
