het in een rechtsgeding door een rechter of rechterlijk college buiten de rechtszaal in ogenschouw nemen en onderzoeken van een plaatselijke situatie of van roerende zaken die niet of bezwaarlijk ter zitting kunnen worden overgebracht. Van de bevindingen wordt een proces-verbaal opgemaakt.
De gerechtelijke plaatsopneming behoort tot de bewijsmiddelen in burgerlijke zaken (artt. 219-221 en 318, Ned. WBv).In België is de gerechtelijke plaatsopneming geregeld in de artt. 1007-1016 Ger. Wbk. De plaatsopneming kan zelfs ambtshalve door de rechter bevolen worden, en geschieden al dan niet in tegenwoordigheid van de partijen. Tegen de beschikkingen gewezen ter gelegenheid van een plaatsopneming staat geen verzet of hoger beroep open. Ook in strafzaken kan de onderzoekend magistraat of de voorzitter van het Hof van Assisen een plaatsopneming bevelen.
