Oosthoek Encyclopedie

Oosthoek's Uitgevers Mij. N.V (1916-1925)

Gepubliceerd op 27-08-2021

Eenheid

betekenis & definitie

v. (-heden),

1. de eigenschap van niet verdeeld of meervoudig te zijn, van geen verschillen op te leveren, onderling gelijksoortig te zijn: eenheid van prijzen; gelijkheid van denken en streven, overeenstemming, harmonie: er heerste geen eenheid; eenheid van beginselen; vandaar eigenschap van een hecht samenhangend geheel te vormen: de eenheid van een leger, een staat; één en ondeelbaarheid; afwezigheid van tegenstrijdigheden, harmonie: de van een kunstwerk; (toneel) de drie eenheden, die van tijd, plaats en handeling;
2. samenhangend geheel: schip en bemanning vormen een uiteenlopende eenheid; belangen die

opgaan in een hogere eenheid;

3. het gelijkblijvende achter alle veelheid en verandering ;
4. zaak die, of begrip dat niet op zichzelf, maar alleen met betrekking tot een aantal beschouwd wordt; onderdeel dat op zichzelf een min of meer afgerond geheel vormt; (militair) strategische eenheid, grote legerafdeling die uit verschillende wapens is samengesteld; tactische eenheid een bataljon of eskadron; administratieve eenheid, die onder een zelfde administratie staat;
5. grootheid die de grondslag vormt van tellen en meten; maat, hoeveelheid of grootheid die men heeft aangenomen om daarmee andere grootheden van dezelfde soort te meten : concrete eenheid , een benoemde grootheid: één meter, één dag, één jaar enz.: de ampère is de eenheid van stroomsterkte; verzamelende eenheid, hoeveelheid die men als nieuwe eenheid aanneemt; de imaginaire eenheid is √ -1.

FILOSOFIE

Eenheid is het tegengestelde van veelheid. In de filosofie heeft men al vanaf de oudheid ingezien dat elke verandering alleen dan kan plaats hebben, wanneer er iets niet verandert. En dit iets moet dan het gelijkblijvende (de eenheid) representeren. Aan alle veelheid en verandering moet dus een onveranderlijke eenheid ten grondslag liggen. Deze gedachte wordt nog versterkt door het beginsel van de causaliteit. Volgens dit beginsel moet alles een voldoende en/of noodzakelijke grond hebben.

Voor elke tweeheid moet dus een grond zijn. En deze representeert dan de eenheid, die ‘achter’ de tweeheid ligt.

NATUURKUNDE

Eenheden zijn elementen om een grootheid meetbaar te maken. Meten is de handeling die bepaalt hoeveel maal de eenheid begrepen is op de maat van het te meten object. In principe kan men eenheden vrij kiezen, wat in het verleden ertoe geleid heeft, dat voor bepaalde grootheidssoorten uiteenlopende eenheden bestonden, b.v. voor lengte: cm, duim, voet, el, meter, mijl (in diverse soorten). Het grotere contact op economisch-politiek en wetenschappelijk terrein leidde tot uniformering van eenheden, terwijl de wetenschappelijke ontwikkeling tot een scherpe omschrijving aanleiding gaf. Zo ontstonden op den duur eenhedenstelsels. De belangrijkste normalisering is geweest de invoering van het metrieke stelsel, dat, mede onder invloed van de Conférence Générale des Poids et Mesures te Parijs, langzamerhand is uitgegroeid tot het Internationale Stelsel van Eenheden (zie eenhedenstelsel).

Eenheden die tot dat stelsel behoren, heten SI-eenheden (Système International). Met behulp van de voorvoegsels (tabel) kan men eenheden van een geschikte grootte vormen. Van 1978 af zijn in de EG enkele traditionele eenheden niet meer wettig, zoals kilogramkracht (kgf) of kilopond (kp), paardekracht (pk), millimeter kwik (mmHg) en calorie (cal). Deze eenheden worden resp. vervangen door de newton (1 kgf = 1 kp = 9,80665 N), kilowatt (1 pk = 0,7355 kW), kilopascal of millibar (1 mmHg = 0,133322 kPa = 1,33322 mbar), en joule (1 cal = 4,1868 J).

Eenheden worden tegenwoordig algebraïsch opgevat. Naar analogie van y = 3 x wordt geschreven: lengte = 3 m, waarin 3 met m wordt vermenigvuldigd. In ‘oppervlakte = 5 m x 3 m = 15 m2’ is het symbool m2 op te vatten als het kwadraat van m. In ‘snelheid = 10 m/(5 s) = 2 m/s’ is m/s het quotiënt van m en s. Een gevolg van die algebra is dat eenhedensymbolen nooit door een afkortingspunt worden gevolgd (achter y of x staat evenmin een punt). Ter onderscheiding van grootheden staan eenhedensymbolen rechtop (dus niet cursief).