Oosthoek Encyclopedie

Oosthoek's Uitgevers Mij. N.V (1916-1925)

Gepubliceerd op 27-08-2021

Dalmatië

betekenis & definitie

Joegoslavische kuststreek aan de Adriatische Zee, gelegen in Kroatië, 12800 km2. Zij reikt van ten zuidoosten van het Velebitplateau tot voorbij de baai van Kotor in het oude Montenegro en omvat tevens de eilanden voor de kust.

De streek wordt verdeeld in een smalle kuststrook en de vanuit de kuststrook steil oplopende Dinarische Alpen. De sterke ontwouding van dit gebied wordt met herbebossing zo veel mogelijk bestreden. Klimaat en plantengroei van kuststrook en binnenland zijn scherp van elkaar gescheiden. De kuststrook heeft een mediterraan klimaat; het binnenland heeft een landklimaat. Vroeger was de kuststrook bijna volkomen van het binnenland geïsoleerd, maar de verbindingen zijn sterk verbeterd. De Dalmatiërs zijn van oudsher zeevaarders.

De visserij is van veel betekenis: vooral tonijn en sardines. De mijnbouw heeft zich in de laatste jaren ontwikkeld; hoogwaardig bauxiet wordt steeds meer geëxploiteerd, verder kwik, asfalt, zout en bruinkool. Het toeristenverkeer, langs de kust van grote betekenis, is geconcentreerd in de havens van Dalmatië: Dubrovnik, Rijeka, Split, Sibenik en Zadar. De cultuur vertoont in dit gebied grote overeenkomst met Italië, wat o.a. uit de lange Venetiaanse overheersing te verklaren valt.geschiedenis. Nadat Dalmatië in de Romeinse tijd in 33 v.C. veroverd was door Octavianus, behoorde het tot de prov. Ulyrië.

In de tweede helft van de 4e eeuw werd Dalmatië door de Wisigoten en Ostrogoten, in de 6e eeuw door de Byzantijnen bezet. Kort daarna drongen Slavische stammen binnen. Van de 9e—11e eeuw maakte het deel uit van het koninkrijk Kroatië en Dalmatië, dat in 1102 bij Hongarije werd gevoegd.

In de volgende eeuwen was Dalmatië voortdurend een twistappel tussen Hongarije, Venetië en Turkije, totdat Venetië, althans in de kuststreken, de overhand behaalde. Na de Vrede van Campoformio (1797) werd dit gebied toegewezen aan Oostenrijk, dat Dalmatië in 1805 bij de Vrede van Pressburg afstond aan Napoleon. In 1814 werd Dalmatië opnieuw Oostenrijks. Na een aantal opstandige bewegingen werd in 1861 een landdag ingesteld, waarin de Italianen overheersten. Sinds ca. 1870 werd aansluiting bij Kroatië gezocht, hetgeen afstootte op Hongaars verzet. Dalmatië werd als kroonland gevoegd bij het Oostenrijkse Cisleithanië.

Na de Eerste Wereldoorlog werd Dalmatië (uitgezonderd Zara) Joegoslavische Na de Duitse overweldiging van Joegoslavië (april 1941) werd Dalmatië door Italië geannexeerd. Sedert 1944 behoort het als gewest van de volksrepubliek Kroatië weer bij Joegoslavië. Litt. L.de Voinovitch, Hist. de la Dalmatië (2dln. 1935); P.Digovic, La Dalmatië et les problèmes de l’Adriatique (1944); J.J.Wilkes, Dalmatia (1972).