Oosthoek Encyclopedie

Oosthoek's Uitgevers Mij. N.V (1916-1925)

Gepubliceerd op 31-01-2019

Aprilbeweging

betekenis & definitie

protestactie tegen het herstel van de rooms-katholieke hiërarchie in Nederland (1853), voornamelijk gevoerd onder het protestantse volksdeel onder leiding van de ‘Utrechtse factie’ (ds. Montijn, prof.

Vreede). De GW van 1848 had principieel de weg geopend voor het oprichten van rooms-katholieke bisdommen in Nederland.Bij gelegenheid van de uitvaardiging van de pauselijke breve van 4.3.1853, die de oprichting aankondigde van een aartsbisdom Utrecht en vier bisdommen: ’s-Hertogenbosch, Breda, Roermond en Haarlem, hield Pius IX op 7.3.1853 een allocutie, waarin hij o.a. sprak over ‘het onkruid van het calvinisme dat drie eeuwen geleden op ’s Heren akker was gezaaid’. Hierdoor kwamen de protestanten in Nederland in beroering, terwijl de conservatieven bovendien een kans zagen om Thorbecke te wippen. Op 15 april werd koning Willem III te Utrecht een petitie met 200000 handtekeningen overhandigd door ds. Bernard ter Haar, waarin hem werd verzocht zijn goedkeuring aan het besluit van Rome te onthouden. De koning reageerde met sympathie in tegenstelling tot het advies van de regering, die de koning aangeraden had te antwoorden dat het herstel van de katholieke hiërarchie een uitvloeisel was van de grondwettelijke vrijheid van godsdienst. Het ministerie-Thorbecke diende nu zijn ontslag in, dat door de koning aanvaard werd. Thorbecke viel dus door de wil des konings en niet door een parlementaire nederlaag, daar de Kamer de houding van het kabinet had goedgekeurd.

LITT. P. Albers, Gesch. van het herstel der hiërarchie in de Nederlanden (2 dln. 1903-04); J.H.J. M. Vitlox, Studiën over het herstel der hiërarchie in 1853 (1928); A.J. Bronkhorst, Rondom 1853 (1953); G.A.M. Beekelaar, Rond grondwetsherziening en herstel der hiërarchie (1964).