Muziek lexicon

Mr. G. Keller en Philip Kruseman (1932)

Gepubliceerd op 15-06-2021

Cadens

betekenis & definitie

1) Fr.: cadence. In de 17e en 18e eeuw gebruikelijk, in plaats van den tegenwoordigen triller (zie daar).

De „cadence" kwam voor aan het einde eener frase en diende ter afsluiting (cadence mélodique of trille final). Men onderscheidde „cadence parfaite" of „c. achevée", waarbij de eigenlijke triller werd voorbereid door de bovenseconde en „cadence brisée", zonder deze voorbereiding.2) Letterl.: vallend, vallende beweging; slotwending, sluiting. Men onderscheidt: authentieke cadens (zie authentiek), Fr.: cadence parfaite; Eng.: authentic cadence. Ital.: cadenza perfetta. Duitsch: Volkommener Kadenz of Ganzschluss; met de functies (zie daar) dominant-tonica; plagale cadens (zie plagaal; Fr.: cadence plagale; Eng.: plagal cadence;

Ital.: Cadenza; Duitsch: Plagalschluss; met de functies onderdominant-tonica; halve caderts, Fr.: cadence & la dominante;

Eng.: half cadence; Ital.: semi-cadenza. Duitsch: Halbschluss; met afsluiting op den dominant; bedriegelijke cadens, Fr.: cadence rompue;

Eng.: interrupted cadence; Ital.: cadenza inganna; Duitsch: Trugschluss; waarbij op de functie van den dominant niet de tonica volgt.

Zie de speciale leerboeken over harmonie, o.a., over de vervorming en verrijking der bovengenoemde cadenzen, vooral de authentieke, A. Casella: L’evoluzione delta musica, a traverso la storia della Cadenza perfetta.

3) Regelmatig herhaalde rhythmische figuur, bijv. 24 maal herhaald in R. Wagner: Rheingold, slot 2e scène.
4) Rustpunt, gewoonlijk tegen het slot, in concerten of solostukken, waarna een vrije bewerking op motieven van het werk volgt. Na de cadens, die meestal wordt ingeleid met een voorhouding van de dominant-harmonie (kwartsext accoord; zie accoord), wordt, door de oplossing dier voorhouding het stuk vervolgd en vrij spoedig afgesloten. Te beginnen met Beethoven's voorbeeld in zijn 5e pianoconcert (Es gr. t.), dat o.a. Mendelssohn (vioolconcert), Schumann (pianoconcert a kl. t.) volgden, wordt de cadens door den componist zelf geschreven. In sommige latere concerten (o.a. vioolconcert van Elgar) wordt de cadens zelfs begeleid.

Ook midden in een frase komen cadensachtige maten voor, welke dus de regelmaat van den bouw onderbreken, niet zelden echter de structuur interessanter maken. Voorbeelden hiervoor zijn zoowel in de werken der oude als bij nieuwe meesters te vinden.