Monumenten in Nederland: Zuid-Holland

Ronald Stenvert, Chris Kolman, Saskia van Ginkel-Meester, Elisabeth Stades-Vischer, Sabine Broekhoven en Ronald Rommes (2004)

Gepubliceerd op 02-01-2020

Kantoor- en bankgebouwen in Dordrecht

betekenis & definitie

Kantoor- en bankgebouwen. Aan de Merwedekade staan enkele huizen met een kantoorgedeelte, zoals het eclectische pand Merwedekade 70 (circa 1865) met mezzaninoverdieping.

Het drielaagse dubbele pand Singel 447-451 (circa 1890) heeft ook deze combinatie. Opvallend door zijn gevel in verblendsteen en decoraties in contrasterende kleuren is het voorm. expeditiekantoor van de drankenhandel H.F. Onderwater ‘Luctor et Emergo’ (Bomkade 12-13; circa 1890). Een gebouw met tegeltableaus in de daklijst is Visstraat 19-23 (bedrijf gesticht 1860, gevel 1898. Aan de Wijnstraat en de Groenmarkt staan verschillende voorname kantoren met natuurstenen gevels, waarvan er diverse zijn ontworpen door H.A. Reus.

Notaris W.H. van Bilderbeek liet door hem in 1895 het notariskantoor Groenmarkt 10 bouwen met een expositieruimte op de verdieping. In 1906 werd het kantoor aan de linkerzijde uitgebreid naar plannen van B. van Bilderbeek. Reus ontwierp in 1896 ook het voorm. kantoor van de brandverzekeringsmaatschappij De Holland (Wijnstraat 168; met conciërgewoning) en de uitbreidingen in dezelfde stijl in en na 1907. Van zijn hand is verder de voorm. Twentsche Bank (Wijnstraat 239; 1904), gebouwd in opdracht van Stoop & Zn., waarvan Ed. Cuypers de uitbreiding in dezelfde stijl ontwierp (1916).

De met de regenpijpen verbonden salamandersculpturen zijn van L. Zijl. Jugendstil-elementen heeft ook zijn ontwerp voor het voorm. kantoorpand met bovenwoning van de firma gebr. Wolff Hzn. (Groenmarkt 70; 1906). Het door C. Tenenti ontworpen bankgebouw Groenmarkt 78 (1917) heeft een natuurstenen gevel met art déco-vormen.

Topgevels, natuurstenen kruisvensters en een traptorentje bepalen het door A.D.N. en J.G. van Gendt in eenvoudige neorenaissance-stijl ontworpen voorm. bijkantoor van de Nederlandse Bank (Wijnstraat 209; 1906, met conciërgewoning). De voorm. Spaarbank van de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen (Johan de Wittstraat 2; 1912-'13) is ontworpen in rijke ‘Um 1800’-stijl door A. Ek. Opvallend is het voorm. kantoorgebouw van de verzekeringsmaatschappij ‘Holland van 1859’ (Burg. De Raadtsingel 97), gebouwd in 1937-'39 naar een functionalistisch ontwerp met expressionistische elementen van S. van Ravesteyn.

Het in beton uitgevoerde brede eenlaagspand heeft stalen vensters en op het platte dak een ovale vergaderruimte. Het is toegankelijk via een breed uitwaaierende trap en een entree onder een luifel, bekroond door een sculptuur voorstellende een man die twee paarden bedwingt (W. van Kuilenburg). Bij een verbouwing rond 1985 zijn ontsierende uitbreidingen toegevoegd. Het voorm. Tomadohuis (Stationsweg 4) is een functionalistisch kantoorpand van acht bouwlagen met horizontale glasstroken. Dit kantoor van de fabriek in huishoudelijke artikelen ‘Van der Togt Massa-Artikelen Dordrecht’ is in 1959-'62 opgetrokken naar ontwerp van H.A. Maaskant.