Boerderijen. De oudste boerderijen van Voorschoten, veelal op een omgracht terrein gelegen, stammen nog uit het begin van de 16de eeuw en hebben een uitgebouwde onderkelderde opkamer.
Als oudste geldt De Mariahoeve (Veurseweg 215), maar De Donkwoning (Donklaan 80), gedateerd op kelderanker 1564, Veurseweg 290, Leidseweg 517-519, Generaal Spoorlaan 24 (met karnmolen en 19de-eeuws bedrijfsgedeelte), Leidseweg 227 en Kniplaan 3 stammen ook uit de 16de eeuw. Het woongedeelte van Woelwijklaan 11 kreeg in de 17de eeuw een topgevel, die rond 1775 onder één kap werd gebracht met de opkamer.
De onderkelderde opkamer met tudorboogvormige keldervenster van Vliet en Wegen 3 stamt uit circa 1540 en kreeg rond 1770 en indeling voor een pachter en zijn pachtheer. In de 16de eeuw had De Hooghkamer (De Hooghkamer 2) een relatief hoge kelder met tongewelf, doch is in 1651 (steen) verbouwd en kreeg in de 19de eeuw een zomerhuis.
Essenlaan 3 (Oud Woelwijk) was oorspronkelijk een 16de-eeuws woonhuis met een dwars daarop geplaatste stalgedeelte. Een inpandige onderkelderde opkamer hebben Oude Adegeesterlaan 1 (circa 1590) en Oude Adegeesterlaan 5 (circa 1650) met 19de-eeuws zomerhuis en karnhuis, Lindenhoeve (Lindepad 1; steen: 1796), Voorstraat 31 (na brand herbouwd 1867).
De herenboerderij Adegeest (Bachlaan 20) heeft een wit gepleisterd eclectisch woonhuis (circa 1865) met houten veranda. Uit 1885 dateert de langhuisboerderij Vredebest (Leidseweg 553).
De bollenschuur van ‘B. Hoogwerff Kroon’ (Veurseweg 265; circa 1925) is een fors drielaags pand met luiken en plat dak.
