Gepubliceerd op 09-06-2017

De R.K. St.-Nicolaasbasiliek in IJsselstein

betekenis & definitie

(St.-Nicolaasstraat 12) is een driebeukige, neogotische hallenkerk met een westtoren en een vijfzijdig gesloten middenkoor. De zijbeuken, met steekkappen, eindigen aan weerszijden van de toren in de doopkapel en de Mariakapel. De kerk werd in 1885-'87 gebouwd naar een ontwerp van A. Tepe en geldt als een van zijn beste werken. Hij werd hierbij geïnspireerd door de gotische hallenkerken in Westfalen en door de Nederrijnse gotiek van zijn geboortestreek.

De kerk onderging in 1968-'72 een grondige restauratie, waarbij men onder meer de opengewerkte balustrades - oorspronkelijk in beton verving. Inwendig heeft de kerk slanke ronde pijlers met colonnetten, netgewelven boven het middenschip, stergewelven boven zijbeuken en koor, een geornamenteerde tegelvloer en een bescheiden polychromie. Altaren, koorbank, triomfkruis, gipsen kruiswegstaties en enkele van de beelden komen uit het atelier van F.W. Mengelberg te Utrecht. De koorbank is, evenals de smeedijzeren kronen, afkomstig uit de inmiddels afgebroken neogotische R.K. kerk O.L.-Vrouw ten Hemelopneming aan de Biltstraat te Utrecht. De zeer rijk, in barokstijl gesneden preekstoel dateert uit omstreeks 1700. Men schrijft hem toe aan de Antwerpse kunstenaar Cornelis van der Voort. Ook de gebogen communiebank, waarvan nu twee delen terzijde in het koor staan opgesteld en waarvan het middenstuk is verwerkt in het moderne altaar en de lezenaar, is waarschijnlijk een Antwerps werk uit ongeveer 1700. De kerk is rijk aan glazen: één van H. Geuer uit 1889, verscheidene uit het atelier van C. van Straaten te Utrecht (1925-'26), uit het atelier Louis van der Essen te Roermond (1949-'50) en één uit het atelier Bogtman te Haarlem (1972). In de Mariakapel staat het vermoedelijk 13de-eeuwse, houten beeldje van O.L.-Vrouw van Eiteren. Maarschalkerweerd & Zoon te Utrecht vervaardigde in 1892 het orgel, dat is opgesteld in twee kasten aan weerszijden van het westvenster. Het is bij een restauratie in 1972 enigszins gewijzigd.