Woonhuizen. In de Fortresse is van de oudere woonbebouwing weinig bewaard gebleven.
De eenvoudige gepleisterde trapgevel Kerkstraat 24, met gevelsteen uit 1628, vormt een uitzondering. Nabij de Nieuwe Sluis staat het in oorsprong 17de-eeuwse pand De Weijsberg (Mastenmakersstraat 37), bestaande uit tweebeukig, dwars eenlaags pand met een gedeeltelijk omlopend schilddak.
De voorgevel met stoephek en paaltjes dateren uit het midden van de 19de eeuw. De getoogde kelders stammen uit de 17de eeuw.
Verder bevat het interieur onder meer schouwen met stucwerk in Lodewijk XV- en XVI-stijl en een neoclassicistisch stucwerkplafond. Het hoekpand De Nieuwesluis 2 heeft een laat-18de-eeuwse lijstgevel met een deur in geblokte omlijsting en een bovenlicht in Lodewijk XVI-vormen.
In het Buitenkwartier staat het oorspronkelijk 17de-eeuwse pand Westeinde 6, met schoudergevel en de later aangebrachte jaartalankers ‘1789’. Aan het Groot Laagland, langs de Arembergergracht, staan grote en deftige herenhuizen in neoclassicistische trant: de voorm.
Herv. pastorie Groot Lageland 9 uit 1827, Groot Lageland 21 uit 1860 en Groot Lageland 39 uit omstreeks 1880. De bebouwing langs het Buitenkwartier zelf is overwegend 19de-eeuws; het rijke eenlaags herenhuis Buitenkwartier 2, verrees omstreeks 1890 in opdracht van Mozes Jacobs, directeur van de borstelfabriek.
Het huis is voor zien van dakkapellen en een dakerker met sierspant en ajourwerk in chalet-vormen.
Het omstreeks 1895 gebouwde huis Buitenkwartier 39 vertoont meer neorenaissance-invloeden; het uit omstreeks 1905 daterende pand Buitenkwartier 27 meer eclectische invloeden.
De rijke laat-neoclassicistische burgemeesterswoning Zomerdijk 2 stamt uit 1903. Voor de arbeiders van de scheepswerven werden omstreeks 1910 de arbeiderswoningen Zomerdijk 53-63 gebouwd.
De directeurswoning van een van de scheepswerven, Zomerdijk 62-64, stamt uit omstreeks 1925 en vertoont expressionistische details.
