Boerderijen. Het eigen karakter van de dorpen Staphorst en Rouveen wordt in sterke mate bepaald door de ruim duizend boerderijen, waarvan er meer dan driehonderd rijksmonument zijn.
De oudste stammen nog uit de 18de eeuw, maar het overgrote deel is 19de-eeuws. Het zijn langhuisboerderijen van het hallentype, met als algemeen kenmerk dat het dak wordt gedragen door een reeks gebinten waarvan de stijlen op enige afstand van de buitenwanden staan.
De boerderijen bestaan veelal uit een bakstenen woongedeelte en een houten bedrijfsgedeelte met dwarsdelen. De voordeur, waarboven een gietijzeren levensboom prijkt, zit in de voorgevel met wolfdak en dient alleen voor bijzondere gelegenheden.
De gebruiksingang, in de zijgevel, geeft toegang tot het op de straatzijde gerichte woongedeelte met een woonkamer en een opkamer met bedsteden en onderliggende melkkelder. Achter het woongedeelte ligt de dwarsdeel met potstal (later vaak vervangen door een dubbele dwarsstal) en daarachter een schuurdeel met tweede dwarsdeel en aan weerszijden een grondtas voor hooi.
De dwarsdelen zijn herkenbaar aan de terugliggende toegang en een inspringend dakvlak. Karakteristiek zijn ook de houten schoorstenen, de schuifvensters met kleine roedenverdeling en de harde kleuren blauw en groen van deuren, luiken, hekwerk en melkrek.
In het zuidelijke deel van het streekdorp komt ook de combinatie van grijs met donkergroen voor. De erfbeplantingen rondom het erf, de ‘Staphorster tuinen’, dragen bij tot het karakter en de beslotenheid.De museumboerderij Gemeenteweg 67, gebouwd omstreeks 1840, geeft inen uitwendig een goed beeld van een boerderij van het zogeheten Staphorster type. In het interieur staan hier naast de voordeur een broodkast of spinde en in het voorhuis op een verhoging de ‘bissekist’, een kist voor het bewaren van de zondagse vrouwenkleren. Enkele boerderijen hebben aan de voorzijde een dwars gebouwd voorhuis, zoals Oude Rijksweg 96 en 285. Andere hebben een ‘bezikhuisje’, een aangebouwde woning voor de gepensioneerde ouders, zoals Gemeenteweg 166-168 en 250. Slechts enkele boerderijen zijn gedateerd, zoals Oude Rijksweg 348 (1822) en Gemeenteweg 35 (1875). De meeste zullen gaandeweg zijn vernieuwd.
Mogelijk nog 18de-eeuws in aanleg zijn Oude Rijksweg 243, 272 en 379. Andere goede voorbeelden zijn onder meer Gemeenteweg 15, 152, 229 en 275 en verder Oude Rijksweg 197, 225, 362, 457, 547 en 639. Een goed voorbeeld van een aantal achter elkaar geplaatste boerderijen zijn de vier boerderijen Oude Rijksweg 31-39.
