Monumenten in Noord Holland

R. Stenvert en C. Kolman (2006)

Gepubliceerd op 02-01-2020

Woonhuizen in Westzaan

betekenis & definitie

De meeste huizen zijn opgetrokken in hout, sommige hebben een rijk versierd voorschot. Voorbeelden van houten huizen met een 17de-eeuwse oorsprong zijn het driebeukige pand Zuideinde 139 (1635) en de huizen Zuideinde 239 (1648), Weiver 54 (1681), Kerkbuurt 41 (interieurdetails 18de eeuw) en Allanstraat 119.

Het laatstgenoemde heeft twee haakse, grotendeels bakstenen zijvleugels; op een bovendorpel bij de rechtervleugel is een paltrokmolen afgebeeld (1685). Het laat-17de-eeuwse houten huis Allanstraat 378 is uitgevoerd met een afluiving en ook de 18de-eeuwse houten huizen hebben soms een afluiving, zoals Weiver 1 (begin 18de eeuw) en Allanstraat 386 (circa 1740). Dat laatste pand heeft een deur in Lodewijk XVI-stijl en een kelder met opkamer, net als Allanstraat 427. Het in 1744 ter vervanging van een in 1741 afgebrand huis gebouwde huis Allanstraat 382 heeft een ingangsomlijsting met pilasters en een dakkapel met fronton; het gebogen hoekraam dateert van 1814. Dit huis werd in 1898 het woonhuis van burgemeester J.J. Allan.

Een eenvoudige topgevel met vensteromlijsting in Lodewijk XV-vormen heeft het L-vormige houten huis Allanstraat 375 (circa 1740). In het dorp staan verschillende vroeg-19de-eeuwse houten huizen met een ingezwenkt en versierd voorschot in Lodewijk XVI- of neoclassicistische vormen. Voorbeelden hiervan zijn de huizen In de Oranjeboom (Allanstraat 328), Zuideinde 200 (circa 1810) met omlijste ingang in een afluiving, Kerkbuurt 11 met gebogen hoekvensters, en Allanstraat 384 (1825) met rijke achtergevel en een achterkamer met vroeg-19de-eeuwse schouw en rozettenplafond.

Royaler van opzet zijn enkele (houten) middenganghuizen met dakkapel en ingangsomlijsting, zoals het van oorsprong mogelijk nog 18de-eeuwse pand Zuideinde 152, het eenlaagse houten herenhuis Zonnewende (Zuideinde 187), en de huizen Zuideinde 87 (brede dakkapel) en Kerkbuurt 6 (twee dakkapellen met ronde vensters). Het wit gepleisterde middenganghuis Kerkbuurt 19 (1872) is een voorm. onderwijzerswoning (gerestaureerd 1993). Het 19de-eeuwse L-vormige tweelaagspand Kerkbuurt 15 heeft rond 1890 een mansardedak met gesneden windveren gekregen. Ook enkele ruimere arbeiderswoningen uit circa 1890 hebben een mansardedak, zoals Kerkbuurt 27 en Allanstraat 367. De laatste is voorzien van een dakkapel in chaletstijl-vormen.