Monumenten in Nederland: Noord-Brabant

Ton Kappelhof, Chris Kolman, Ben Kooij, Ben Olde Meierink, Nelleke Reijs en Ronald Stenvert (1997)

Gepubliceerd op 13-07-2017

De R.K. kerk St.-Johannes de Doper in Roosendaal

betekenis & definitie

De R.K. kerk St.-Johannes de Doper (Markt 2) is een driebeukige pseudo-hallenkerk met halfrond gesloten koor en een oudere westtoren. De in 1268 op deze plaats gebouwde kapel werd in het derde kwart van de 15de eeuw vervangen door een nieuwe kerk.

De bewaard gebleven kerktoren, stamt waarschijnlijk ook uit die tijd. In de 16de eeuw werd de toren verhoogd. Kerk en toren leden veel schade bij branden in het laatste kwart van de 16de eeuw. De voor de protestanten te grote kerk zou in de loop van de tijd steeds meer vervallen; in de 17de eeuw was het westelijke deel van het schip reeds grotendeels gesloopt. Toen de kerk in 1799 weer in rooms-katholieke handen kwam, verkeerde het gebouw in een ruïneuze staat.

Uiteindelijk verrees in 1834-'39 een geheel nieuwe kerk. J. Franssen maakte daarvoor het ontwerp, dat de waterstaatsingenieurs E. de Kruijff en A. de Geus enigszins veranderden. Van de oude kerk bleef alleen de toren behouden en deze kreeg een nieuwe bekroning: een open achtkant met koepeldak en bol. Vóór de toren kwam er een zuilenportiek.

Het interieur heeft slanke toscaanse zuilen met imposten. De middenbeuk en het transept zijn voorzien van graatgewelven van stucwerk; de zijbeuken hebben vlakke zolderingen. De kerk bezit twee grote koperen kandelaars, gedragen door engelenfiguren; het betreft vermoedelijk Rijnlands werk uit de tweede helft van de 15de eeuw. Van de acht barokke heiligenbeelden (eerste helft 18de eeuw) werden de beelden van Johannes de Doper, Petrus, Maria Magdalena en Hiëronymus gemaakt voor biechtstoelen in de abdij van Tongerlo door Willem Kerrickx; de overige vier (Jozef, Augustinus, Dominicus en Norbertus) stammen uit dezelfde tijd. De vroeg-18de-eeuwse houten zijaltaren komen eveneens uit de abdij van Tongerlo; zij bevatten de omstreeks 1840 daterende beelden van St.-Jan de Doper en Maria van de hand van beeldhouwer H. van Hool. Samen met schrijnwerker C.J. Rogier was hij ook verantwoordelijk voor het neobarokke hoofdaltaar, de preekstoel, de biechtstoelen en de orgelkast- en galerij (omstreeks 1840).