Gepubliceerd op 02-01-2020

Volkswoningbouw in Groningen

betekenis & definitie

Volkswoningbouw. De eerste woningbouwvereniging in Groningen, ‘De Bouwvereeniging’, bouwde in 1864 een jaar na haar oprichting een serie arbeiderswoningen in het zogeheten Brandenburgerbuurtje.

Daarvan is nu in de Sophiastraat nog een deel van de oorspronkelijke bebouwing behouden. Verder bouwde zij in 1865-'66 arbeiderswoningen aan weerszijden van de Willemstraat, als onderdeel van de eerste planmatige bebouwing buiten de zuidelijke vestingwerken.

De woningen aan de zuidzijde hebben onder de goot een doorlopende gepleisterde lijst met korfboogvormen. Aannemer J.

Postma bouwde in 1868 de eenkamerwoningen Noorderbuitensingel 13-21. Het complex arbeiderswoningen Kerklaan 44-64 werd in 1904 naar ontwerp van Tj. van Steun gebouwd en is uitgevoerd met trapgevels.

De opmerkelijke gevelindeling is het gevolg van de bewoonbare kelderverdieping.Tussen 1917 en 1921 werd het tuindorp De Hoogte (Cortinghpoort e.o.) gebouwd.

J.A. Mulock Houwer ontwierp het vierkante grondplan van dit complex, met verschillende woningtypen naar ontwerpen van A.Th. van Elmpt en B. Kazemier en P. van der Wint. Het plein in het midden verwijst naar een middeleeuws steenhuis dat hier zou hebben gestaan. Het complex is tussen 1971-'83 gerenoveerd. In de Oosterparkwijk kwam in 1919-'20 het complex arbeiderswoningen Lindenhof e.o. tot stand in opdracht van de gemeente en naar ontwerp van S.J. Bouma. Aan weerskanten van het Lindenhof zijn 19 blokken met telkens vier rug-aan-rugwoningen gegroepeerd; wegens hun landelijke vormgeving worden ze wel ‘boerderijtjes’ genoemd. Als een krans daaromheen staan nog eens 96 woningen en vier winkels in een soortgelijke bouwstijl. In 1979-'80 is het complex gerenoveerd en zijn woningen samengevoegd. Bouma ontwierp voor de Oosterparkwijk nog meer arbeiderswoningen, waaronder een complex in expressionistische stijl aan de Hortensialaan (1927-'28). Voorbeelden van luxueuze middenstandswoningen in de wijk Helpman zijn de door M.G. Eelkema ontworpen woningen Verlengde Hereweg 129-130 (1922) en de bebouwing aan het De Savornin Lohmanplein (1922-'23). Op particulier initiatief kwamen langs de Petrus Campersingel vanaf 1925 enkele langgerekte complexen van middenstandswoningen tot stand. Aan weerszijden van het aangrenzende Kooykerplein bouwde men in 1928 woningen naar ontwerp van B. Kazemier & T. Tonkens in een door het expressionisme beïnvloede vormgeving. Eveneens door particulieren werden in 1927 de middenstandswoningen Nassaulaan 23-29 gebouwd, naar ontwerp van D. Smit jr. in expressionistische stijl. Bij het drie bouwlagen hoge complex zijn een opvallende schuine belijning en contrasterende kleuren baksteen toegepast. Het op een driehoekig terrein gebouwde complex Koninginnelaan 117 e.o. in de Oranjebuurt omvat 74 beneden- en bovenwoningen en twee winkels. Het werd in 1930 gebouwd naar een ontwerp met expressionistische invloeden van J.A. Boer in opdracht van aannemersbedrijf H. Koster. Op het drielaags hoekgedeelte met dubbel halfronde beëindiging aan de Koninginnelaan sluiten tweelaags vleugels aan langs de Stadhouderslaan en de Louise Henriëttestraat.

In het westelijk gedeelte van de Korrewegwijk werden in opdracht van woningbouwverenigingen voornamelijk woningwetwoningen gebouwd, zoals het complex Deliplein e.o. uit 1918 naar ontwerp van A.Th. van Elmpt. Particulieren bebouwden vanaf het midden van de jaren twintig het oostelijke deel van de wijk, zoals het complex twee- en drielaags middenstandswoningen aan het Bernoulliplein (1925-'28) in expressionistische stijl. De hoeken met de Korreweg hebben hoger opgetrokken, afgeronde bouwdelen. In opdracht van aannemersbedrijf H. Koster is de bebouwing van dit complex langs de Korreweg (nummers 55-63 en 99 e.v.) voortgezet. Het ontwerp is van J.A.

Boer, die eveneens het tegenovergelegen hoekcomplex Korreweg 78-Balistraat 2 ontwierp in opdracht van de dames Kremer, Alderts en Stötterheim. Deze beneden- en bovenwoningen uit 1926 zijn uitgevoerd in de stijl van het Nieuwe Bouwen, met invloeden van het expressionisme. Eveneens door J.A. Boer in de stijl van het Nieuwe Bouwen ontworpen is het drielaags woningcomplex Oppenheimstraat 70-78 uit 1933, met een winkel op de afgeschuinde straathoek.

Het uit 1933 daterende drielaags woningcomplex Lage der A 9-10 is een invulling in de stijl van het Nieuwe Bouwen in de binnenstad. De sterke horizontale geleding in het ontwerp van H. Bulder, zoals de grote horizontale stalen kozijnen, staan in contrast met de omringende historische bebouwing. Het complex met beneden- en bovenwoningen is in 1993-'94 gerestaureerd. Het drielaags wooncomplex Turfsingel 64-74 kwam in 1937 tot stand in opdracht van de gemeente naar ontwerp van S.J. Bouma in de trant van de Delftse School.

Het H-vormige complex herbergt 22 beneden- en bovenwoningen, waarbij hoge buitentrappen leiden naar een galerij die toegang geeft tot de bovenwoningen. In de rechter zijgevel zijn 17de-eeuwse natuurstenen ornamenten verwerkt.