Gepubliceerd op 02-01-2020

Verhildersum in Leens

betekenis & definitie

Verhildersum (Wierde 40). Deze borg ligt op een rechthoekig, omgracht terrein, omgeven door tuinen en een buitengracht.

Het langgerekte, deels onderkelderde, eenlaags gebouw met schilddak en hoekschoorstenen rijst met de achteren zijgevels direct uit de gracht op.De kelders van het rechterdeel stammen wellicht nog uit de 14de eeuw, toen Aylko Ferhildema er woonde. In 1400 en 1514 werd het huis verwoest. Daarna groeide het huis onder de familie Tjarda van Starkenborgh uit tot een complex met vier vleugels rond een binnenplaats. In de 17de eeuw lieten Edzard van Starkenborgh en Gratia Clant de borg moderniseren, waarbij ze de zuid- en de westvleugel lieten slopen. Het linkerdeel van de nog bestaande noordvleugel in de onderbouw waarschijnlijk nog 16de-eeuws werd ingrijpend verbouwd.

Daaraan herinnert de (verplaatste) wapensteen boven de huidige ingang met het alliantiewapen Starkenborgh-Lewe en het jaartal 1681. De oostvleugel en het oostelijke deel van de noordvleugel werd met uitzondering van de genoemde kelders in 1786 gesloopt, waarna Lammert Jans Ronda van Edzard Tjarda van Starkenborgh opdracht kreeg het oostelijke deel van de noordvleugel te vernieuwen en het geheel te voorzien van een nieuw front in Lodewijk XVI-stijl. De representatieve woonvertrekken werden in het middendeel en de dienstruimten aan de beide uiteinden gesitueerd. Na 1821 liet H. van Bolhuis het huis wederom moderniseren. In 1957 heeft de gemeente Leens de borg aangekocht en ingericht als museum.

Het interieur bevat in de grote zaal een schouw uit 1701-'05, gemaakt naar ontwerp van Allert Meijer met snijwerk van Jan de Rijk. De schouw is afkomstig van de Menkemaborg en werd hier in 1968 geplaatst. De eetkamer is bij de verbouwing na 1821 uitgevoerd in empire-stijl. Op het voorterrein staan een koetshuis, waarschijnlijk uit het eind van de 19de eeuw, en een schathuis, dat pas uit 1972 dateert. De geometrische tuin rond de borg is geheel nieuw aangelegd naar ontwerp van mw. R.T. Boon.

De nabijgelegen kop-romp-boerderij ‘Welgelegen’ (Wierde 42) uit 1865 en de bijbehorende, iets jongere arbeiderswoning (1872) kregen ook een museale functie. De 18de-eeuwse duivenslag is van elders afkomstig.