Monumenten in Nederland: Gelderland

Sabine Broekhoven, Chris Kolman, Ben Olde Meierink, Ronald Stenvert en Marc Tenten (2000)

Gepubliceerd op 02-01-2020

Psychiatrische inrichtingen in Ermelo

betekenis & definitie

Het psychiatrisch ziekenhuis Veldwijk (Veldwijk 75) is in 1884 ontstaan, toen de Vereeniging Verzorging van Krankzinnigen en Zenuwlijders in Nederland de buitenplaats Veldwijk aankocht van M.J. Chevallier.

Op dit terrein met landschappelijke parkaanleg verrees in de loop van de tijd een groot aantal paviljoens; de meeste zijn in neorenaissancestijl ontworpen door E.G. Wentink. Op het terrein staat verder de (Geref.) Lucaskerk, gebouwd in 1889 in neorenaissance-stijl als een zaalkerk met een toren van drie geledingen met achtkantige lantaarn. Het transept is later toegevoegd. De inrichting voor verstandelijk gehandicapten 's Heerenloo-Lozenoord (Fokko Kortlanglaan 25) is in 1890 ontstaan, toen de Vereniging tot Opvoeding en Verpleging van Idiote en Achterlijke Kinderen de buitenplaats 's Heerenloo aankocht. Die buitenplaats was in de 18de eeuw ingericht op de plek van een in 1594 afgebroken johannieter commanderij, waarvan alleen nog het poortgebouw (bij Fokko Kortlanglaan 25) resteert. Dit in laat-gotische en vroegrenaissancistische vormen opgetrokken gebouw dateert uit circa 1530.

De naastgelegen blokvormige eclectische villa (Fokko Kortlanglaan 25) verrees in 1876 ter vervanging van een ouder landhuis. Na 1890 zijn op het terrein verschillende paviljoens in neorenaissancestijl gebouwd naar ontwerp van directeur F. Kortlang, die oorspronkelijk architect was. Veel van die paviljoens zijn inmiddels vervangen. Zijn zoon J. Kortlang ontwierp diverse paviljoens in expressionistische stijl.

In 1909 werd op het aangrenzende terrein Lozenoord een inrichting voor zwakzinnige meisjes gesticht, gevolgd door de inrichting Groot Emaus. De in 1913 als dokterswoning gebouwde ‘Villa Kakelbont’ (Fokko Kortlanglaan 3) vertoont rationalistische elementen. Het pand is ontworpen door J. Kortlang, evenals de tot het complex behorende (Geref.) Opstandingskerk uit 1921-'22 een expressionistische kruiskerk met toren - en de dubbele dienstwoningen Groene Allee 2-8 (circa 1927) met cottagestijl-elementen. De uit 1934 daterende Chr. lagere school (Fokko Kortlanglaan 46) in zakelijk-expressionistische stijl is een ontwerp van A. van der Kraan. Het sanatorium De Hooge Riet (Veldwijk 40) is in 1938-'39 opgetrokken in zakelijk-expressionistische stijl naar ontwerp van E.J. Rothuizen. Het sterk horizontaal georiënteerde eenlaagspand heeft een middenpartij met mezzanino.