Monumenten in Nederland: Gelderland

Sabine Broekhoven, Chris Kolman, Ben Olde Meierink, Ronald Stenvert en Marc Tenten (2000)

Gepubliceerd op 02-01-2020

De Herv. kerk in Scherpenzeel

betekenis & definitie

De Herv. kerk in Scherpenzeel (Kerkplein 189), oorspronkelijk gewijd aan St. Antonius, is een driebeukige pseudobasilicale kerk met hoger, driezijdig gesloten koor met dakruiter en twee haakse zijkapellen - en een rijzige toren van drie geledingen voorzien van een ingesnoerde spits met ui-vormige bekroning.

Het laat-gotische koor stamt uit het derde kwart van de 15de eeuw en is gerestaureerd in 1939. Toen zijn onder leiding van G. van Hoogevest ook de middeleeuwse zijkapellen en het schip in enigszins gewijzigde vorm opnieuw opgetrokken; in het schip heeft men de scheibogen weggelaten om een grote kerkruimte te krijgen. De toren werd in 1945 opgeblazen en is daarna in de oude vorm. maar een travee verder naar het westen herbouwd, waardoor het schip naar het westen kon worden vergroot.

Het koor wordt gedekt door kruisgewelven, opnieuw aangebracht in 1939 op de oorspronkelijke gebeeldhouwde kraagstenen. Tot de inventaris behoren een eikenhouten preekstoel (tweede kwart 17de eeuw), een rijk gesneden Tiengebodenbord (1714) en verschillende grafzerken, waaronder een priesterzerk in Bremer zandsteen. Van een grafmonument voor Johan van Scherpenzeel (†1619) en Margriet van Essen (†1597) resteren een zerk en leeuwen.