Monumenten in Nederland: Gelderland

Sabine Broekhoven, Chris Kolman, Ben Olde Meierink, Ronald Stenvert en Marc Tenten (2000)

Gepubliceerd op 02-01-2020

Begraafplaatsen in Nijmegen

betekenis & definitie

De in 1885 naar ontwerp van J.J. Weve aangelegde voorm.

R.K. begraafplaats Daalseweg (Daalseweg 198) heeft een centraal geplaatste gietijzeren kruisiging (1868) en tegen de westmuur vijf neogotische staties van een onvoltooide kruisweg.De in 1948 gesloten, rijk begroeide begraafplaats is in 1995 hersteld en heropend. Nabij de kruisiging bevinden zich de graven van de families Jurgens, Vroom en Dreesmann. Het graf met marmeren zerk voor J.P. Dobbelman (†1886) is gemaakt door W. Porzelt uit Keulen. Veel van de rijke graven voor bekende Nijmegenaren zijn uitgevoerd door H.A.

Euwens, waaronder die van J.B. Veerkamp-Dees (†1891) en H.L. Terwindt (†1892). Ook liggen hier de graven van de architecten J.J. Weve (†1902), W.J.H. van der Waarden (†1930) en O. Leeuw (†1944).

Er zijn diverse grafmonumenten in neogotische, classicistische of art déco-stijl, zoals die van de families Smulders, Veerkamp en Randag (1931). Het beeldhouwwerk van het laatstgenoemde monument en dat van J.R. van der Lans (†1928) is uitgevoerd door E. Everaerts. Verder zijn er de graven van slachtoffers van het bombardement van 1944. De Prot. begraafplaats ‘Rustoord’ (Postweg 60) is eind 19de eeuw aangelegd in romantische landschapsstijl en heeft gietijzeren perkaanduidingen. Het neoclassicistisch poortgebouw uit 1897 is ontworpen door W.J. Maurits en A.

Wijers en is versierd met vazen, in reliëf uitgevoerde palm- en eikentakken en het opschrift ‘Rustoord’ geflankeerd door vlinders. Opzij en achter het gebouw bevinden zich latere aanbouwen. Tot de meest interessante graven behoren die van H.W.J. Struikdam-Bäumer (†1901), met marmeren reliëf en als boomstam uitgevoerde marmeren hekpalen, het graf van de familie Hartsinck (1915), met loden vazen gemaakt door Godschalk, en het marmeren tempelfront van het familiegraf Van der Syp uit 1927. De poort van de in 1915 aangelegde Isr. begraafplaats (Postweg 62/Kwakkenbergweg 1) wordt geflankeerd door de aula en een dienstwoning, beide gebouwd in 1921 naar ontwerp van O. Leeuw met expressionistische en art déco-elementen.

De aula heeft een apart toegankelijke Kohanim-ruimte (voor afstammelingen van hogepriesters, die om redenen van rituele reinheid niet bij de overledene mogen komen). Boven de hoofdpoort staat in het Hebreeuws de tekst ‘Huis der levenden’. De ommuring van de begraafplaats is voorzien van enkele torenachtige constructies die tevens als steunbeer fungeren; er onder door en langs de muur loopt een Kohanim-pad. De begraafplaats bevat de graven van enkele uit Oss afkomstige fabrikantenfamilies, zoals Hartog, Van den Bergh en Zwanenberg en enkele grafmonumenten, waaronder die ter herinnering aan de in concentratiekampen vermoorde joden. Van de oude, geruimde Isr. begraafplaats uit 1683 aan het Mariënburg zijn enkele grafstenen overgebracht. De Alg. begraafplaats (Graafseweg 419) heeft een aula in expressionistische vormen, gebouwd in 1920-'21 naar ontwerp van J.J. Weve.

Van het voorm. Huis Hatert in Nijmegen, nu gelegen tussen de nieuwbouw aan de zuidwestrand van Nijmegen, resteert een laat-middeleeuwse toren, ingebouwd in een jongere boerderij (Vossenhof 40). De toren heeft een iets uitkragende tweede geleding en wordt bekroond door een ingesnoerd tentdak. Het metselwerk toont de sporen van diverse herstellingen en wijzigingen. De boerderij is mogelijk in de 17de eeuw opgetrokken met hergebruikte steen, waarschijnlijk afkomstig van Huis Hatert.